نگهداری ایمن مواد شیمیایی خطرناک بخش اساسی ایمنی هر کارخانه، بیمارستان و آزمایشگاهی است. می‌دانیم ذخیره سازی مواد شیمیایی پیچیده است به طوریکه هیچ روش یکسانی برای ذخیره مواد شیمیایی وجود ندارد.
اما امروز با مطالعات فراوانی که توسط زبده ترین دانشمندان و متخصصان انجام شده ست، مقررات و آئین‌نامه‌هایی به وجود آمده‌اند که می‌تواند این فرآیند ذخیره و استفاده از مخزن اسید را در راستای به صفر رساندن خطر حین بهره برداری، هدایت کند. هدف کلی جلوگیری از آسیب رساندن مواد شیمیایی به افراد، اموال یا محیط زیست است.
برای درک کامل خطرات مرتبط با مواد شیمیایی ذخیره شده، ابتدا باید بدانید که چه مواد شیمیایی ذخیره می‌شود.
استانداردهای بهره‌برداری
- تمام مواد شیمیایی باید در مکانی امن و مطمئن نگهداری شوند.
- مخزن‌ها باید تراز، ثابت و به دیوار یا وسیله دیگری محکم باشند.
- مواد شیمیایی را دور از نور مستقیم خورشید، منابع گرما و مسیرهای خروج نگهداری کنید.
- مواد شیمیایی خطرناک باید در زیر ارتفاع سطح چشم نگهداری شوند.
- مواد شیمیایی را روی لبه‌های پنجره یا بالکن نگهداری نکنید.
- مخزن را سربسته نگه دارید مگر اینکه در حال توزیع مواد شیمیایی یا اضافه کردن مواد باشید.
- در صورت امکان، محفظه ثانویه برای مایعات فراهم کنید تا در صورت نشتی و یا بروز خطر به کاربران صدمه جانی وارد نشود.
- مخازن را برچسب بزنید و مطمئن شوید که ظرف با مواد شیمیایی سازگار است.
- مواد قابل اشتعال نیازمند امکانات اضافی از جمله اتاق‌های سرد، یخچال‌ها و فریزرها هستند.
استانداردهای طراحی و تولید
برای جلوگیری از واکنش های ناخواسته، مواد شیمیایی باید همیشه بر اساس خطر خاص هر یک از آنها جدا شوند و این جداسازی را باید با شرکت فروشنده هماهنگ کنید تا مخزن مورد نیاز شما را به درستی طراحی و تولید کنند. البته با دسته بندی و جداسازی مواد شیمیایی بر اساس دسته های زیر نیز می‌توانید سفارش گذاری خود را شروع کنید:
- پیروفوریک
- واکنش دهنده با آب
- مواد قابل اشتعال
- مواد خورنده
- اکسید کننده ها
- سموم
سایر انواع مواد نیاز به شرایط ذخیره سازی خاص تری دارند مانند
- مواد منفجره
- گازهای فشرده
- کرایوژن ها
بعد از مدنظر قرار دادن جداسازی مواد شیمیایی ناسازگار، موارد زیر را برای تولید این محفظه های پرکاربرد همواره آویزه گوشتان کنید:
- به عنوان یک قانون کلی، مواد شیمیایی باید از نظر فیزیکی از مواد شیمیایی ناسازگار جدا شوند. برخی از الزامات کلیدی در زیر ذکر شده است که از آنها میتوان به عنوان استانداردهای بهره‌برداری مخزن اسید یاد کرد.
- مایعات قابل اشتعال را در مخازن اسید ایمنی تایید شده نگهداری کرده و چیزی جز مایعات قابل اشتعال یا قابل احتراق را در آنها ذخیره نکنید.
- تفکیک اسیدها از اکسید کننده ها نیز امری مهم است و از مواد قابل اشتعال و احتراق دور نگه دارید.
- مواد خورنده را از موادی که ممکن است با آنها واکنش نشان دهند و بخارات خورنده، سمی یا قابل اشتعال آزاد کنند دور نگه دارید.
- مخازن اسید را بر اساس حروف الفبا ذخیره نکنید بلکه با توجه به سازگار بودنشان دسته‌بندی را انجام دهید.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد استانداردهای طراحی و ساخت مخازن اسید، روی همین عبارت کلیک کنید.
طبقه‌بندی مواد شیمیایی بر اساس میزان خطر
بعنوان یکی از استانداردهای بهره‌برداری مخازن اسید میتوان به طبقه‌بندی خطر اشاره کرد. بسیاری از مواد شیمیایی به بیش از یک خانواده شیمیایی یا طبقه‌بندی خطر تعلق دارند. در بسیاری از موارد، مواد شیمیایی نیاز به ارزیابی یک به یک دارند. در حالت ایده آل، دستورالعمل هایی برای هر دسته باید رعایت شود، اما ممکن است در همه موارد این امکان طبقه بندی خطر وجود نداشته باشد.
استراتژی اولویت بندی خطرات یک ماده شیمیایی مهم است. به همین جهت خطرات ذکر شده در بالا به صورت شدیدترین تا کمترین میزان خطر اولویت بندی شده‌اند. به عنوان مثال، یک ماده شیمیایی پیروفوریک ممکن است مایع قابل اشتعال نیز باشد، اما خاصیت پیروفوریک در مقایسه با قابلیت اشتعال آن برای اهداف ذخیره سازی مهم‌تر است.
اسید استیک نیز یک مثال رایج است، زیرا هم اسید خورنده و هم سیالی قابل احتراق است. باید دور از بازهای خورنده مانند هیدروکسید سدیم و اسیدهای اکسید کننده مانند اسید نیتریک نگهداری شود. ذخیره استیک اسید در یک محفظه نگهداری مواد قابل اشتعال مناسب است و قابلیت احتراق آن به خورندگی آن ترجیح داده می‌شود.
محدودیت‌های ذخیره سازی مواد شیمیایی
بهترین کار این است که در صورت امکان، مقدار مواد شیمیایی خطرناک را در مقدار کم خریداری کنید، سریع تر مصرف کنید و به حداقل برسانید. به حداقل رساندن مواد شیمیایی ذخیره شده یک راه کلیدی برای کاهش احتمال و شدت یک حادثه مربوط به مواد شیمیایی مذکور است.
محدودیت‌های ذخیره‌سازی اسیدها و سایر مواد شیمیایی، از سوی نهادهای نظارتی مختلف و سیاست‌های دانشگاه، در طرح بهداشت شیمیایی دانشگاه‌ها بیان شده است. توجه به این نکته مهم است که محدودیت‌های ذخیره‌سازی، به‌ویژه بر اساس کد آتش‌سوزی، اغلب به گروه‌های بزرگ آزمایشگاه‌ها یا حتی طبقات کل ساختمان‌ها مرتبط می‌باشد. هر محیط کاری متفاوت است و دارای ویژگی‌های متفاوت خود می‌باشد فلذا برای ارزیابی محیط خود که قصد نصب مخزن اسید دارید با کارکنان ناب ملل تماس بگیرید.
استانداردهای ایمنی نگهداری سیالات شیمیایی
مخزن‌های ذخیره سازی مواد قابل اشتعال به گونه ای طراحی شده اند که الزامات خاصی را که توسط استانداردهای مختلفی مانند OSHA ، NFPA ، IFC و UL معین شده اند، برآورده کنند. مخازن ذخیره سازی اسیدها و سایر مواد شیمیایی به طور خاص برای محتوای مواد قابل اشتعال و کاهش سرعت گسترش آتش به سمت مواد داخل مخزن طراحی شده‌اند.
هنگام خرید مخزن اسید برای صنعت مورد نظر خود به دنبال مخزنی باشید که دارای تاییدیه OSHA و NFPA باشد. اگر مخزن خریداری کرده و موجود دارید، در صورتی که هر یک از این استانداردها را پاس کرده باشد، باید شامل برچسب گذاری شود. در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر در مورد مخزن‌های ذخیره سازی خود با بزرگترین تولید کننده مخازن اسید خاورمیانه (ناب ملل) تماس بگیرید.
توجه: مخازن نگهداری مواد قابل اشتعال نیازی به تهویه ندارند و در بیشتر موارد انجام این کار توصیه نمی‌شود. تهویه نامناسب می تواند حفاظت در برابر آتش ارائه شده توسط مخزن را خنثی کند.
مخزن‌های نگهداری مواد خورنده
مخزن نگهداری مواد خورنده الزامات نظارتی خاصی ندارند. آنها باید توسط سازنده‌های معتبر طراحی شوند تا در برابر خوردگی مقاومت کنند. مخزن پلی اتیلن به طور کلی مقاوم ترین هستند، در حالی که مخزن‌های فولادی دارای پوشش مقاوم در برابر خوردگی هستند و اغلب حاوی آسترهای پلی اتیلن می‌باشند که رفته رفته کاربرد خود را از دست می‌دهند.
به عنوان یک مزیت مازاد، برخی از مخزن‌های فولادی نیز الزامات مخزن‌های ذخیره سازی قابل اشتعال را برآورده می‌کنند، که در صورت نگهداری مواد خورنده قابل اشتعال مانند پیریدین، تری اتیل آمین، یا اسید استیک نیاز و ضروری هستند. مخزن‌های چوبی به طور کلی در برابر خوردگی مقاومت می کنند، اما هرگز نباید برای ذخیره اسیدهای اکسید کننده مانند اسید نیتریک یا پرکلریک استفاده شوند.
اگر به مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های ذخیره‌سازی مواد شیمیایی نیاز دارید که OSHA و نیازهای ایمنی را در آزمایشگاه، مدرسه، کارخانه یا تأسیسات ذخیره‌سازی شما برآورده کند، این صفحه قطعا الگوی مورد نیاز شما را ارائه می‌دهد.
خطرات ذاتی مواد شیمیایی را میتوان با به حداقل رساندن مقدار مواد شیمیایی موجود کاهش داد. با این حال، زمانی که باید از مواد شیمیایی بیستری استفاده شود، نگهداری و جابجایی مناسب می‌تواند خطرات مرتبط را کاهش داده یا از بین ببرد. تمام مکان‌ها و مخزن‌های نگهداری مواد شیمیایی باید حداقل سالیانه بازرسی شوند و هرگونه مواد شیمیایی ناخواسته یا تاریخ مصرف گذشته باید از چرخه خارج گردند.
استانداردهای معمول ذخیره سازی اسید در مخازن اسید ممکن است شامل دما، کنترل احتراق، تهویه، جداسازی و شناسایی باشد. جداسازی اصولی مواد شیمیایی برای جلوگیری از تماس ناخواسته مواد ناسازگار ضروری است. یک مانع فیزیکی و یا فاصله برای تفکیک مناسب نیز می‌تواند روش موثری باشد.
استانداردهای نصب
- اطمینان حاصل کنید که همه مخزن مواد شیمیایی خطرناک دارای برچسب مناسب با هویت مواد شیمیایی خطرناک و هشدارهای خطر به درستی مناسب هستند.
- همه مواد شیمیایی ناسازگار را برای نگهداری مناسب مواد شیمیایی بر اساس طبقه‌بندی خطر جدا کنید. به عبارت دیگر، مواد شیمیایی را با هم و به دور از گروه های دیگر از مواد شیمیایی ذخیره کنید یعنی موادی که در صورت مخلوط شدن ممکن است باعث واکنش شوند.
- مخزن مواد شیمیایی را به جز در گروهی از مواد شیمیایی سازگار بر اساس حروف الفبا نصب نکنید.
- مخازن اسید باید در یک محفظه یا اتاق نگهداری مواد قابل اشتعال تایید شده و اختصاصی نگهداری شوند. درهای مخزن را بسته نگه دارید و برای اطلاعات بیشتر و نیازهای دیگر به این صفحه مراجعه کنید.
- مواد شیمیایی نباید بالاتر از سطح چشم و هرگز در بالای یک مخزن ذخیره سازی دیگر نصب شوند.
- از انبار کردن مواد شیمیایی روی زمین (حتی به طور موقت) یا امتداد آن در راهروهای دارای رفت و آمد خودداری کنید.
- مایعات باید در مخزن‌های نشکن نگهداری شوند، یا در صورت شکستن ظرف، محفظه محافظ باید ظرفیت نگهداری محتویات را داشته باشد.
- اسیدها را در یک محیط مخصوص اسید نگهداری کنید.
- مواد بسیار سمی را در شرایط کنترل شده مخصوص سم نگهداری کنید.
- مواد شیمیایی فرار یا بسیار بدبو باید در یک مخزن با تهویه مناسب نگهداری کنید.
- همچنین بخارات شیمیایی نباید برای ذخیره سازی استفاده شوند.
- تمامی مواد شیمیایی باید در زمان تحویل در آزمایشگاه و در هنگام باز کردن پلمپ و تاریخ داشته باشند. این امر به ویژه برای مواد شیمیایی تشکیل دهنده پراکسید مانند اترها، دی اکسان، ایزوپروپانول و تتراهیدروفوران بسیار مهم است. محلول ها باید در هنگام تهیه برچسب و تاریخ داشته باشند.
جهت توجه به استانداردهای بهره‌برداری مخزن اسید به دنبال شرایط غیرعادی در مناطق نگهداری مواد شیمیایی باشید، مانند:
- دقت به نگهداری نامناسب مواد شیمیایی
- مخازن دارای نشتی یا خراب شدن آنها را بررسی کنید
- مواد شیمیایی نشت کرده بر روی زمین
- درجه حرارت شدید (خیلی گرم یا سرد در محل نگهداری)
- کمبود سطح روشنایی
- خروجی ها یا راهروهای مسدود
- بسته شدن درها، عدم امکان استفاده از خروج اضطراری
- انباشت زباله
- چراغ های باز یا کبریت
- تجهیزات آتش نشانی تاریخ گذشته، شکسته یا مفقود شده
- فقدان اطلاعات یا علائم هشدار دهنده (مایعات قابل اشتعال، اسیدها، مواد خورنده، سموم و غیره)
- لوازم کمک های اولیه، شماره تلفن های اضطراری، تجهیزات شستشوی چشم و دوش اضطراری، کپسول های آتش نشانی، لوازم پاکسازی نشت و تجهیزات حفاظت فردی باید به راحتی در دسترس باشند و پرسنل در مورد استفاده از آنها آموزش دیده باشند.
- تمام مواد شیمیایی ذخیره شده به ویژه مایعات قابل اشتعال را دور از گرما و نور مستقیم خورشید نگهداری کنید.
جدول مهم استانداردهای نصب
نمونه هایی از مواد شیمیایی ناسازگار در جدول پایین اشاره شده‌اند و فقط توجه کنید که فهرست زیر فهرست کاملی از مواد ناسازگار نمی‌باشد، بلکه شامل برخی از رایج ترین مواد ناسازگار است. به همین جهت همیشه در مورد مطالبی که با آنها کار می کنید تحقیق کنید.
مخازن اسید فهرست شده در ستون الف نباید در کنار اقلام ستون ب نگهداری شوند یا در نزدیکی یکدیگر مورد استفاده قرار گیرند.
| الف | ب | |
| 1 | استیک اسید | اسید کرومیک، اسید نیتریک، ترکیبات هیدروکسیل، اتیلن گلیکول، اسید پرکلریک، پراکسیدها، پرمنگنات ها |
| 2 | انیدرید استیک | ترکیبات حاوی هیدروکسیل مانند اتیلن گلیکول، اسید پرکلریک |
| 3 | استون | مخلوط اسید نیتریک و سولفوریک غلیظ، پراکسید هیدروژن |
| 4 | استیلن | کلر، برم، مس، فلوئور، نقره، جیوه |
| 5 | فلزات قلیایی و قلیایی خاکی مانند پودر منیزیم، سدیم، پتاسیم | آب، تتراکلرید کربن یا سایر هیدروکربن های کلردار، دی اکسید کربن، هالوژن ها |
| 6 | آمونیاک (بی آب) | جیوه، هالوژن، هیپوکلریت کلسیم، اسید هیدروفلوئوریک |
| 7 | نیترات آمونیوم | اسیدها، پودرهای فلزی، مایعات قابل اشتعال، کلرات ها، نیتریت ها، گوگرد، مواد آلی یا قابل احتراق ریز تقسیم شده |
| 8 | آنیلین | اسید نیتریک، پراکسید هیدروژن |
| 9 | مواد آرسنیک | هر عامل کاهنده(شامل H− ion) |
| 10 | آزیدها | اسیدها، فلزات سنگین و نمک های آنها، عوامل اکسید کننده |
| 11 | اکسید کلسیم | آب |
| 12 | کربن، فعال | تمام عوامل اکسید کننده، هیپوکلریت کلسیم |
| 13 | تتراکلرید کربن | سدیم |
| 14 | کلرات ها | نمک های آمونیوم، اسیدها، پودرهای فلزی، گوگرد، مواد آلی یا قابل احتراق ریز شده |
| 15 | دی اکسید کلر | آمونیاک، متان، فسفین، سولفید هیدروژن |
| 16 | اسید کرومیک و تری اکسید کروم | اسید استیک، الکل، کافور، گلیسرول، نفتالین، به طور کلی مایعات قابل اشتعال |
| 17 | مس | استیلن، پراکسید هیدروژن |
| 18 | هیدروپراکسید کومن | اسیدها (آلی یا معدنی) |
| 19 | سیانیدها | اسیدها |
| 20 | مایعات قابل اشتعال | نیترات آمونیوم، اسید کرومیک، پراکسید هیدروژن، اسید نیتریک، پراکسید سدیم، هالوژن ها، سایر عوامل اکسید کننده |
| 21 | فلوئور | تمام مواد شیمیایی دیگر |
| 22 | هیدریدها | آب |
| 23 | هیدروکربن ها (به عنوان مثال، بوتان، پروپان، بنزن) | فلوئور، کلر، برم، اسید کرومیک، پراکسیدها |
| 24 | هیدروسیانیک اسید | اسید نیتریک، قلیایی |
| 25 | هیدروفلوریک اسید (بی آب) | آمونیاک (آبی یا بی آب) |
| 26 | آب اکسیژنه | مس، کروم، آهن، اکثر فلزات یا نمک های آنها، هر مایع قابل اشتعال (به عنوان مثال، الکل ها، استون)، مواد قابل احتراق، آنیلین، نیترومتان |
| 27 | سولفید هیدروژن | اسید نیتریک گازدار، گازهای اکسید کننده |
| 28 | هیپوکلریت ها | اسیدها، کربن فعال |
| 29 | ید | استیلن، آمونیاک (آبی یا بی آب)، هیدروژن |
| 30 | جیوه | استیلن، فولمینیک اسید، آمونیاک |
| 31 | هیدریدهای فلزی | اسیدها، آب |
| 32 | نیترات ها | اسیدها |
| 33 | اسید نیتریک (غلیظ) | اسید استیک، استون، الکل، آنیلین، اسید کرومیک، اسید هیدروسیانیک، سولفید هیدروژن، مایعات قابل اشتعال، گازهای قابل اشتعال، مس، برنج، هر فلز سنگین |
| 34 | نیتریت ها | اسیدها |
| 35 | نیتروپارافین ها | بازهای معدنی، آمین ها |
| 36 | اسید اگزالیک | جیوه و نقره و املاح آنها |
| 37 | اکسیژن | روغن، گریس، هیدروژن؛ مایعات، جامدات یا گازهای قابل اشتعال |
| 38 | اسید پرکلریک | انیدرید استیک، الکل، بیسموت، کاغذ، چوب، گریس، روغن |
| 39 | پرمنگنات ها | اسید سولفوریک غلیظ، گلیسرول، اتیلن گلیکول، بنزآلدئید |
| 40 | پراکسیدها، آلی | اسیدها (آلی یا معدنی)، از اصطکاک اجتناب کنید، در سرما نگهداری کنید |
| 41 | فسفر | هوا، اکسیژن، مواد قلیایی |
| 42 | پتاسیم | تتراکلرید کربن، دی اکسید کربن، آب |
| 43 | کلرات پتاسیم | اسیدهای سولفوریک و سایر اسیدها، نمک های آمونیوم، پودرهای فلزی، گوگرد، مواد آلی ریز تقسیم شده، مواد قابل احتراق |
| 44 | پرکلرات پتاسیم | سولفوریک و سایر اسیدها |
| 45 | پتاسیم پرمنگنات | گلیسرول، اتیلن گلیکول، بنزآلدئید، اسید سولفوریک |
| 46 | نقره و نمک نقره | استیلن، اسید اگزالیک، اسید تارتاریک، ترکیبات آمونیوم، اسید فولمینیک |
| 47 | سدیم | تتراکلرید کربن، دی اکسید کربن، سایر هیدروکربن های کلردار، آب |
| 48 | نیترات سدیم | نیترات آمونیوم و سایر نمک های آمونیوم |
| 49 | پراکسید سدیم | اتیل یا متیل الکل، اسید استیک یخچالی، انیدرید استیک، بنزآلدئید، دی سولفید کربن گلیسیرین، اتیلن گلیکول، اتیل استات، متیل استات، فورفورال |
| 50 | سولفیدها | اسیدها |
| 51 | اسید سولفوریک | کلرات ها، پرکلرات ها، پرمنگنات ها |
نکات ایمنی ذخیره سازی سیالات شیمیایی
- این ترکیبات را در مقادیری بیشتر از مقدار مورد استفاده در مدت زمان ذخیره سازی مشخص شده خریداری نکنید.
- مخازن اسید را با تاریخ دریافت کرده و با دقت برچسب مشخصات را در همان ابتدا بکارگیرید.
- اترها باید در تاریکی و در صورت امکان در زیر نیتروژن نگهداری شوند.
- همیشه قبل از تقطیر پراکسیدساز، از عدم وجود پراکسیدهای قبلی مطمئن شوید.
- قبل از کار با ترکیبات قابل پراکسیداسیون، با مراجع به کارشناسان ناب ملل مشورت دریافت کنید.
- اگر داخل مخزن اسید قدیمی مواد شیمیایی تشکیل دهنده پراکسید یافت شد، آنها را جابجا نکنید. برای دریافت کمک جهت جهت خروج مخازن اسید با شرکت ناب ملل تماس بگیرید.
در انتها پیشنهاد می نمائیم سری هم به صفحه مخزن پلی پروپیلن بعنوان یکی از پرکاربردترین مخازن نگهداری اسید بزنید.
