سود پرک | کاستیک سودا

سود پرک، سدیم هیدروکسید (به انگلیسی: Sodium hydroxide) یا کاستیک سودا (به انگلیسی: Caustic Soda) یا سود سوزآور با فرمول شیمیایی NaOH که ترکیب معدنی جامد با دمای ذوب 318 درجه سانتی‌گراد و چگالی 2.13 است.

سود پرک ماده ای سفید رنگ و به صورت پرک یا پولک بوده که ماده اولیه مورد نیاز صنایع تولیدی داخل و خارج کشور می باشد.

کاستیک سودا به شکل جامد که سود سوزآور نیز نامیده می شود، یک ترکیب شیمیایی غیر آلی است که متعلق به قوی ترین قلیا است. در حالت جامد، یک ماده سفید با ظاهر کریستالی (پوسته پوسته) است. دارای خاصیت رطوبت گیری است. کاملاً در آب حل می شود و تشکیل محلول قلیایی خورنده میدهد که با انتشار مقدار قابل توجهی گرما همراه است.

سود پرک چیست؟

سود پرک در اصطلاح علمی، همان ماده شیمیایی سدیم هیدروکسید، با فرمول شیمیایی NaOH و با نام تجاری کاستیک سودا میباشد که با در کنار هم قرار گرفتن سه عنصر سدیم، اکسیژن و هیدروژن تشکیل شده است.

سود پرک در میان مصرف کنندگان خود دارای نامهای بسیاری از جمله: سود کاستیک، سود جامد، سود سوز آور، سدیم کاستیک، سدیم هیدروکسید می باشد.

سود پرک یا کاستیک سودا از سود مایع پتروشیمی تولید می شود بدین ترتیب که سود مایع 50% طی فرآیند تولید بعد از تبخیر آب موجود در آن به روش ممبران، به خلوص 98-99% میرسد که مطابق با استانداردهای جهانی می باشد. هیدروکسید سدیم تولیدی پس از منتقل شدن به دستگاه‌های خنک کننده تبدیل به پولک سفید جامد می شود.

کاستیک سودا برای تولید صابون، ابریشم، کاغذ، محصولات منفجر کننده، رنگها و فرآورده‌های نفتی، پردازش پارچه پنبه، تمیز کردن و پردازش فلزات، پوشش اکسید، آبکاری و استخراج الکترولیتی استفاده میشود.

این ماده شیمیایی بویی ندارد، از کریستالهای سفید جامد ساخته شده که رطوبت را از هوا جذب نموده و سوزآور است. کارگرانی که با سود پرک در تماس هستند می توانند آسیب ببینند. میزان آسیب بستگی به میزان، مدت و فعالیت آنها دارد.

این می تواند چشم ها، پوست و غشای داخلی را بسوزاند و باعث ریزش موی موقت شود. افراد زیر بیشتر از سایر افراد در معرض خطر کار با سود پرک هستند:

• استفاده کنندگان از سفید کننده‌ها، پاک کننده‌های فر و پاک کننده‌های فاضلاب
• کارگران در کارخانه‌های فرآوری مواد غذایی
• کارگران در تصفیه خانه‌های عمومی
• کارگران کارخانه های تولید کاغذ، شیشه، مواد شوینده، صابون و…
• کاگران معادن استخراج آلومینا و کارخانه های تولید آلومینیوم

هیدروکسید سدیم، همچنین به عنوان چاشنی و سود سوزآور شناخته می شود، یک ترکیب معدنی با فرمول NaOH است. این ترکیب یونی جامد سفید رنگ است که از کاتیونهای سدیم Na+و آنیونهای هیدروکسید OH- تشکیل شده است.

سود پرک موجود در بازار اغلب مونوهیدرات است و داده‌های منتشر شده ممکن است به جای ترکیب بدون آب به آن اشاره کنند.

هیدروکسید سدیم می تواند چندین هیدرات (NaOH · nH2O) تشکیل دهد، که منجر به یک نمودار حلالیت پیچیده می شود که توسط SU Pickering در 1893 به تفصیل شرح داده شد. هیدراتهای شناخته شده و محدوده تقریبی دما و غلظت (درصد جرمی NaOH) اشباع شده محلولهای آب آنها عبارتند از:

ویژگیهای سود پرک

سود پرک جامد سفید و بی بو و یک عنصر رایج در وسایل تمیز کننده است و شاید مهمترین ماده شیمیایی در مایعات تمیز کننده فر و کوره باشد. کاستیک سودا از FDA تأییدیه دارد و در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می گیرد شامل منسوجات، صابون و محصولات تمیز کننده، کاغذ، فرآوری آلومینیوم، نفت و تولید سفیدکننده. این ماده شیمیایی از طریق الکترولیز یا تجزیه شیمیایی محلول سدیم کلرید حاصل می شود.

کاستیک سودا یک پایه سوزآور و قلیایی است که پروتئین ها را در دمای معمولی محیط تجزیه نموده و ممکن است باعث سوختگی شدید شیمیایی شود. بسیار محلول در آب است و براحتی رطوبت و دی اکسید کربن را از هوا جذب می کند.

سود پرک دارای ویژگیهای گوناگون و متنوعی می باشد که همین ویژگیها باعث می شود این ماده بسیار پرکاربرد باشد. ویژگیهای گوناگون این ماده عبارتند از:

1. چربی زدای بسیار قوی
2. خنثی کننده محیط های اسیدی
3. تنظیم کننده PH

مصارف سود پرک

کاستیک سودا یا همان سود پرک به دلیل ویژگی ها و خواصی که داراست در صنایع مختلف پر کاربرد می باشد. در ادامه مختصری از این صنایع را ذکر نموده ایم:

1. در صنایع غذایی: صنعت شیر، کنسرو سازی، شیرین کردن زیتون، تصفیه آب، تولید شکلات، تولید کاکائو و کارامل، شستشوی سبزیجات و میوه‌ها، نوشابه سازی، تصفیه روغن، تولید قند و شکر.
2. در صنایع فلزات و آبکاری: فلز، روی، آلومینیوم، گالوانیزه و آبکاری، شیشه.
3. در صنایع دارو سازی
4. در صنایع آرایشی بهداشتی
5. در صنایع الکل سازی
6. در صنعت باطریسازی و خنثی سازی اسید
7. در صنایع کاشی و سرامیک
8. در صنعت تولید شوینده‌ها و صابون
9. در صنایع کاغذ سازی و کارتن سازی
10. در صنعت تولید چربی گیر و جرم گیر
11. در صنایع نساجی و چرم
12. در صنایع رنگ رزی
13. در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی
14. در صنایع تولید مواد شیمیایی
15. در صنایع ابریشم مصنوعی
16. در آزمایشگاه‌ها برای تعیین غلظت اسیدها در آزمایش ها
17. در صنعت تولید چسب
18. در صنایع به عنوان ماده ضد عفونی کننده
19. احیا لاستیک و…

کاستیک سودا برای تمیزکاری

هیدروکسید سدیم به دلیل در دسترس بودن، مقرون به صرفه بودن، سهولت تشخیص و دفع در صنعت نظافت و تمیزکاری و توانایی آن در تبدیل چربی سخت و تجمع چربی -که به انسداد زهکشی نسبت داده می شود- به صابون محلول، کاربرد زیادی دارد.

هنگام استفاده سود پرک به عنوان یک ماده پاک کننده، مصرف کنندگان باید احتیاط کنند، زیرا این ماده شیمیایی پوست انسان را می سوزاند و در صورت استنشاق یا بلعیدن باعث آسیب شدید داخلی و به ویژه اگر بخار آن اجازه نفوذ به چشم را داشته باشد، بسیار مضر است.

در مقیاس خرد، هیدروکسید سدیم با حذف پروتئین ها و اسیدهای نوکلئیک شناخته می شود در حالی که اکثر ویروسهایی را که با آنها تماس می گیرد غیرفعال می کند. این ماده شیمیایی همچنین مخمرها، قارچ ها و اندوتوکسین ها را از بین می برد. سود پرک به دلیل موثر بودن در از بین بردن میکروارگانیسم ها، معمولاً در صنعت پزشکی به عنوان یک جزء مهم بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد.

سود پرک برای مصارف دارویی

با توجه به این که هیدروکسید سدیم به عنوان یک ماده پاک کننده بسیار مورد استفاده قرار می گیرد و برای انسان مضر است، استفاده همه جانبه از آن به عنوان یک جزء دارویی ممکن است شما را شگفت زده کند!

سود پرک جزء مسکن‌های رایج است، هم در تولید قرصهای ضد انعقاد موثر است و هم در نسخه‌های نگهداری کلسترول تجویز می شود. برخی از داروهای در برگیرنده سود پرک عبارتند از: آسپیرین، هیدروکلراید سیکلو بنزاپرین، دیکلوفناک سدیم و میسوپروستول، دیوالپروکس، دیدانوزین، اداربیکلر، نکسیوم و سوتن.

کاستیک سودا در صنعت زیبایی

در غلظتهای کم (5%)، هیدروکسید سدیم معمولاً در محصولات زیبایی زیر یافت می شود.

• اسپری مو
• عطرها
• صابون سازی
• پودرهای پا
• رنگ مو
• آرایش
• محصولات مراقبت از ناخن
• شامپوها
• محصولات اصلاح
• دستگاه‌های تنفسی
• روغنهای آفتابگیر
• صاف کننده‌های شیمیایی مو

گنجاندن کاستیک سودا در بسیاری از محصولات زیبایی به دلیل توانایی آن در تثبیت سطح pH نسبت داده می شود. گنجاندن سود پرک در محصولات مو، محیط اسیدی کمتری را برای پوست سر و مو ایجاد نموده و به تنظیم تأثیرات خارجی کمک می کند که ممکن است سطوح pH سالم را تغییر داده باشد.

مشاهده محصولی متفاوت در دسته بندی مواد شیمیایی قابل تامین توسط ناب ملل: آلومینا

خصوصیات سود پرک

این ماده جامدی بی بو، بلورین سفید و شفاف، غیر فرار و دارای خاصیت خورندگی بالاست که رطوبت هوا را به راحتی می تواند جذب کند و هنگامی که با آب حل شود یا با اسید خنثی می گردد گرمای قابل توجهی از خود تولید می نماید.

خصوصیات فیزیکی سود پرک

• وزن مولکولی: 40.01 گرم در مول
• نقطه ذوب: 12 درجه سانتی‌گراد
• نقطه جوش: 140 درجه سانتی‌گراد
• دانسیته نسبی: 1.53 (محلول 50%)، 2 در دمای 15.5 درجه سانتی‌گراد (محلول 70-73%)
• حلالیت در آب: 109 گرم در 100 میلی‌لیتر در دمای 20 درجه سانتی‌گراد
• فرمول شیمیایی: NaOH
• بسیار محلول در آب، الکل، گلیسیرین و متینول می باشد.
• برای تشکیل کربنات سدیم با دی اکسید کربن واکنش می دهد.
• نوع باند: یونی

محصول پر فروش ناب ملل: دستگاه تصفیه آب صنعتی

ویژگیهای شیمیایی سود پرک

سود پرک با اسیدهای پروتون دار واکنش می دهد تا آب و نمک تولید کند. برای مثال وقتی این ماده شیمیایی با کلریدریک اسید واکنش دهد، سدیم کلرید تشکیل می شود:

(NaOH(aq) + HCl(aq) → NaCl(aq) + H2O(l

به طور کلی چنین واکنشهای خنثی با یک معادله یونی خالص ساده نشان داده می شوند:

(OH−(aq) + H+(aq) → H2O(l

سود پرک همچنین با اکسید اسیدهایی مانند دی اکسید گوگرد واکنش نشان می دهد. این واکنش ها اغلب برای سایش گازهای اسیدی مضر (مثل So2 و H2s) که از سوختن زغال سنگ تولید می شوند، مورد استفاده قرار می گیرد و بدین ترتیب از انتشار این گاز ها در اتمسفر جلوگیری می کند.

نکات ایمنی کار با سود پرک

قرار گرفتن در معرض کاستیک سودا به دلیل جامد بودن و خوردگی آن می تواند باعث تحریک پوست و چشم شود. کارگران در تأسیساتی که سود پرک در آن تولید یا استفاده می شود باید دستورالعملهای ایمنی محصول را رعایت کنند.

اداره ایمنی و بهداشت شغلی ایالات متحده (OSHA) دستورالعمل ها و محدودیتهای مجاز مواجهه را برای کارگران در صنایع و تاسیساتی که از مواد هیدروکسید سدیم استفاده می کنند، در وب سایت OSHA تعیین کرده است.

موسسه ملی ایمنی و بهداشت شغلی اطلاعات ایمنی کلی در مورد حمل و نقل کاستیک سودا، از جمله راهنمای بسته بندی و ذخیره سازی، نشت، دفع و بسته بندی و برچسب گذاری برای کارگران را ارائه می دهد. سازمان غذا و دارو (FDA) سود پرک را به عنوان افزودنی غذایی در سطوح کمتر از 1% مجاز می کند.

شرح اقدامات کمکهای اولیه

• توصیه کلی: قربانیان را از منطقه خطر خارج کنید بدون اینکه ایمنی خود را به خطر بیندازید. لباسهای آلوده (از جمله لباس زیر و کفش) را فوراً خارج کنید.
• در صورت استنشاق: مصدومان را به هوای تازه ببرید. اگر بیمار در تنفس مشکل دارد، اکسیژن تجویز کنید، بیمار را آرام و گرم نگه دارید.
• در صورت تماس با پوست: پس از تماس سود پرک با پوست، بلافاصله با مقدار زیادی آب بشویید. بانداژ محافظ استریل بزنید؛ با پزشک عمومی مشورت کنید.
• در صورت تماس چشمی: چشم ها را باز نگه دارید و ترجیحا با آب ولرم برای مدت زمان کافی (حداقل 10 دقیقه) شستشو دهید.
• در صورت بلع: در صورت بلع، دهان را با آب بشویید (فقط در صورت هوشیاری فرد). بیمار را به استفراغ وادار نکنید.