دریچه منهول

در پروژه‌های زیرساختی، عمرانی و تأسیساتی، هر جزء کوچک می تواند نقشی حیاتی در عملکرد و ایمنی کل سیستم ایفا کند. دریچه منهول یکی از این اجزای به ظاهر ساده اما کاملاً استراتژیک است که وظیفه حفاظت، پوشش و دسترسی ایمن به منهول‌ها را بر عهده دارد. چه در شبکه فاضلاب شهری باشید، چه در خطوط برق و مخابرات یا سیستم‌های انتقال سیالات صنعتی، انتخاب صحیح و اصولی دریچه منهول می‌تواند از نفوذ آب، ورود اجسام خارجی، تخریب سازه منهول و بروز حوادث جلوگیری کند.

دریچه منهول چیست؟

دریچه منهول یک المان سازه‌ای و حفاظتی است که بمنظور پوشش‌دهی دهانه باز منهول‌ها طراحی می‌شود. این دریچه‌ها ضمن تأمین ایمنی عابران و وسایل نقلیه، مانع ورود اجسام خارجی، آب سطحی و عوامل مخرب محیطی به فضای منهول می‌شوند. دریچه‌های منهول با در نظر گرفتن بارگذاری ترافیکی، شرایط محیطی، الزامات آب‌بندی و نوع سیال عبوری در شبکه، از متریال‌های مختلفی نظیر چدن خاکستری، چدن داکتیل، کامپوزیت، بتن مسلح یا پلی اتیلن سنگین ساخته می‌شوند و در کلاس‌های مقاومتی مختلف طبق استانداردهایی نظیر EN 124 طبقه‌بندی می‌گردند.

علاوه بر کارکردهای ایمنی و فنی، دریچه منهول می تواند دارای طراحی‌های خاصی باشد که به زیبایی محیط شهری کمک نماید. انتخاب و استفاده صحیح از دریچه‌های منهول تأثیر مهمی بر عملکرد، نگهداری و طول عمر تأسیسات زیرزمینی دارد.

کاربردهای دریچه منهول

• این دریچه‌ها نقش حفاظتی مهمی در برابر آسیب‌های فیزیکی ورود اشیای خارجی، زباله‌ها و حتی نفوذ آب و مواد شیمیایی به تأسیسات زیرزمینی دارند که باعث کاهش هزینه‌های تعمیرات و افزایش طول عمر تجهیزات می شود.
• دریچه منهول با پوشاندن دهانه بالایی منهول و سپتیک تانک‌ از سقوط افراد، حیوانات یا وسایل نقلیه به داخل این فضاها جلوگیری می کند. این امر به ویژه در معابر عمومی و خیابان‌های پرتردد اهمیت دارد. انتخاب دریچه‌های مقاوم در برابر فشار و ضربه برای محیط‌های پرتردد،‌ ایمنی بیشتری را برای عابران و وسایل نقلیه فراهم می کند.
• این دریچه‌ها به عنوان نقاط دسترسی برای بررسی جریان آب، فاضلاب، گاز یا برق در شبکه‌های زیرزمینی عمل می کنند. تیم‌های نگهداری می توانند از طریق این دریچه‌ها عملکرد سیستم را ارزیابی کرده و مشکلات احتمالی را شناسایی کنند، از جمله گرفتگی لوله‌ها، نشتی یا خرابی تجهیزات.
• در مناطقی با بارندگی زیاد یا سطح آب زیرزمینی بالا، دریچه منهول ضد آب طراحی می شود تا از نفوذ آب‌های سطحی و آلودگی‌ها به شبکه زیرزمینی جلوگیری نماید. این ویژگی برای سیستم‌های فاضلاب، تصفیه خانه‌ها و شبکه‌های حساس مانند کابل‌های برق و مخابرات بسیار حیاتی است.
• برخی از دریچه‌ها به گونه ای طراحی شده اند که از انتشار بوهای نامطبوع یا گازهای خطرناک (مانند متان) از سیستم‌های فاضلاب جلوگیری کنند. این نوع دریچه‌ها که به دریچه‌های ضد بو یا ضد گاز معروف اند، در مناطق مسکونی و شهری کاربرد بیشتری دارند.
• برای جلوگیری از سرقت دریچه‌های فلزی، که به دلیل ارزش ضایعات ممکن است مورد هدف قرار گیرند، دریچه‌های کامپوزیتی یا پلی اتیلنی طراحی شده اند. این دریچه‌ها سبک تر، مقاوم تر و اقتصادی تر بوده و ارزش کمتری برای سرقت دارند.
• دریچه منهول می تواند از مواد بازیافتی یا زیست سازگار ساخته شود تا کمترین آسیب را به محیط زیست وارد کند. علاوه بر این، طراحی‌های زیباشناختی و سفارشی، مانند حکاکی لوگو یا طرح‌های هنری، به زیبایی فضای شهری و ایجاد هماهنگی بیشتر با محیط کمک می کند.
• در محیط‌های صنعتی، دریچه‌های منهول برای دسترسی به تأسیسات خاصی مانند مخازن فایبرگلاس و مخازن پلی اتیلن و تجهیزات پالایشگاهی استفاده می شوند. همچنین در مناطق حساس مانند فرودگاه‌ها، بنادر یا مراکز نظامی، دریچه‌های ویژه ای برای تحمل بارهای سنگین یا محافظت بیشتر طراحی می شوند.
• معمولا از دریچه منهول سفارشی میتوان در تمامی دستگاه هایی که دارای دریچه برای مخزن میباشند و نیاز به مراقبت دارند همچون درب های مخزن دستگاه فیلتر شنی نیز استفاده نمود.

مزایای دریچه‌های منهول

1. مقاومت بالا در برابر بارهای سنگین (حتی تا 90 تن).
2. طول عمر طولانی (تا چند دهه با توجه به جنس و شرایط محیطی).
3. مقاومت در برابر خوردگی (به ویژه در انواع پلیمری و کامپوزیتی).
4. امنیت بالا با قابلیت قفل پذیری (جلوگیری از سرقت یا دسترسی غیرمجاز).
5. سازگاری دریچه منهول با شرایط آب و هوایی مختلف (از سرمای شدید تا گرمای کویری).
6. نصب سریع و آسان بدون نیاز به تجهیزات پیچیده.
7. تعمیر و نگهداری کم هزینه نسبت به سایر سازه‌های شهری.
8. تنوع جنس (دریچه منهول چدن، بتن، پلیمر، کامپوزیت) برای کاربردهای متنوع.
9. ضد لغزش (طراحی سطحی ایمن برای عابران و خودروها).
10. عایق حرارتی و الکتریکی در انواع پلیمری و کامپوزیتی.
11. سبک وزن در مدل‌های پلیمری و کامپوزیت (کاهش هزینه حملونقل).
12. مقاومت در برابر اشعه UV (عدم تخریب در برابر نور خورشید).
13. جلوگیری از نفوذ آب و رطوبت به داخل منهول.
14. تهویه هوای مناسب برای خروج گازهای خطرناک.
15. هماهنگی با زیبایی شهری (قابلیت رنگ آمیزی و طراحی متنوع).
16. کاهش آلودگی صوتی (در مدل‌های پلیمری به دلیل جذب ارتعاش).
17. مقاومت در برابر حریق (در انواع چدنی و بتنی).
18. تطبیق پذیری با استانداردهای بین المللی (EN124, ASTM).
19. قابلیت بازیافت (به ویژه در مدل‌های چدنی و پلیمری).
20. قابلیت هوشمندسازی (مانند نصب سنسور برای مانیتورینگ وضعیت منهول).

انواع دریچه منهول

دریچه منهول (Manhole Covers) به عنوان پوششی برای حوضچه دسترسی به فضاهای زیرزمینی مانند سیستم‌های فاضلاب، تاسیسات برق و مخابرات استفاده می‌شود. این دریچه‌ها در انواع مختلفی طراحی و تولید می‌شوند که هر کدام برای کاربردهای خاصی مناسب هستند. در ادامه به معرفی برخی از انواع متداول دریچه‌های منهول پرداخته می‌شود:

1. دریچه منهول چدنی
   • درب منهول چدن خاکستری: به دلیل مقاومت بالا در برابر فشار و وزن، معمولاً در خیابان‌ها و جاده‌ها استفاده می‌شود. چدن خاکستری دارای مقاومت مکانیکی خوبی است و در برابر خوردگی نیز مقاومت نسبی دارد.
   • دریچه منهول چدن داکتیل: این نوع چدن انعطاف‌پذیری بیشتری نسبت به چدن خاکستری دارد و در برابر ضربه و فشارهای ناگهانی مقاوم‌تر است. دریچه‌های چدن داکتیل معمولاً در مکان‌هایی با ترافیک سنگین استفاده می‌شوند.
2. دریچه منهول کامپوزیتی: از مواد کامپوزیتی مانند فایبرگلاس ساخته شده و وزن سبک‌تر، مقاومت در برابر خوردگی و عدم هدایت الکتریکی از مزایای اصلی این نوع دریچه‌ها هستند. آنها معمولاً در محیط‌هایی که خوردگی شیمیایی یا رطوبت بالا وجود دارد، استفاده می‌شوند.
3. درپوش منهول پلیمری: از مواد پلاستیکی مقاوم مانند پلی اتیلن یا پلی پروپیلن ساخته می‌شوند. این دریچه‌ها سبک‌وزن، مقاوم در برابر خوردگی و مقرون بصرفه هستند. آنها معمولاً در محیط‌هایی با بار ترافیکی سبک‌تر استفاده می‌شوند.
4. درب منهول فولادی: به دلیل مقاومت بالا در برابر فشار و وزن، در مکان‌هایی با بار ترافیکی سنگین استفاده می‌شود. این دریچه‌ها معمولاً با پوشش‌های ضد زنگ برای افزایش مقاومت در برابر خوردگی تولید می‌شوند.
5. دریچه منهول بتنی: معمولاً در محیط‌هایی استفاده می‌شود که نیاز به مقاومت بالا در برابر فشار و وزن وجود دارد. دریچه‌های بتنی معمولاً در مناطق صنعتی یا جاده‌های با ترافیک سنگین به کار می‌روند.
6. درپوش منهول ترکیبی: از ترکیب مواد مختلف ساخته شده تا مزایای هر ماده را به حداکثر برساند. به عنوان مثال، ترکیب فولاد و پلیمر می‌تواند مقاومت مکانیکی و مقاومت در برابر خوردگی را همزمان بهبود بخشد.
7. دریچه‌های منهول ضد سرقت: معمولاً از مواد غیر فلزی مانند کامپوزیت یا پلیمر در ساخت آنها استفاده شده تا ارزش مالی کمتری برای سرقت داشته باشند.
8. درب منهول ضد آب: از نفوذ آب به داخل منهول جلوگیری نموده و معمولاً در مناطق با بارندگی زیاد یا سیل‌خیز استفاده می‌شود.
9. دریچه منهول تهویه‌دار: مجهز به سیستم‌های تهویه بوده تا گازهای خطرناک یا بخارات موجود در فضای زیرزمینی را خارج کند. این نوع دریچه‌ها معمولاً در سیستم‌های فاضلاب یا تاسیسات صنعتی استفاده می‌شوند.
10. دریچه منهول دکوراتیو: به گونه‌ای طراحی می‌شوند که با محیط اطراف هماهنگی زیبایی‌شناختی داشته باشند. این نوع دریچه‌ها معمولاً در پارک‌ها، پیاده‌روها و فضاهای عمومی استفاده می‌شوند.

ابعاد دریچه منهول

اندازه دریچه منهول بر اساس استاندارد ملی ایران 14148 طراحی می شود تا‌ ایمنی و عملکرد مناسب در شرایط مختلف را تضمین کند. این استاندارد، ابعاد، تحمل بار و ویژگی‌های فنی دریچه‌ها را مشخص می کند و کاربرد آنها را برای محیط‌های مختلف، از جمله ترافیکی و غیرترافیکی تعیین می نماید.

از نظر اندازه، درب آدمروها را می توان به دو دسته کلی تقسیم کرد:

• دریچه‌های سایز استاندارد که مطابق با استاندارد 14148 سازمان ملی استاندارد در اندازه های 30، 40، 50، 60، 70، 80 و 90 یا طولهای 30*30 تا 90*90 با فاصله 10 سانتیمتری تولید میشوند.
• دریچه‌های سایز غیر استاندارد که در قطر یا طولهای 100، 120 تا 250 سانتیمتری تولید میشوند.

کلاس بندی دریچه‌های منهول

انتخاب بین درپوش منهول ترافیکی و غیر ترافیکی باید بر اساس محل نصب، نوع کاربرد و میزان بار وارد شده صورت گیرد تا علاوه بر‌ ایمنی، طول عمر دریچه نیز تضمین شود.

دریچه منهول ترافیکی

برای استفاده در مناطقی طراحی شده اند که تحت فشار یا بار سنگین ناشی از عبور و مرور وسایل نقلیه قرار دارند، مانند خیابان‌ها، بزرگراه‌ها و جاده‌های پرتردد. دریچه منهول ترافیکی باید از مقاومت مکانیکی بالایی برخوردار باشند تا بتوانند وزن خودروهای سبک و سنگین را تحمل کنند.

این دریچه‌ها معمولاً از مواد مستحکم مانند چدن، بتن مسلح یا کامپوزیت‌های مقاوم ساخته می شوند و استانداردهای سخت گیرانه ای برای تحمل بار مانند کلاس‌های D400 یا E600 بر اساس استاندارد EN 124 دارند. طراحی این دریچه‌ها به گونه ای است که در برابر فشار، ضربه و فرسایش طولانی مدت مقاومت کنند.

درپوش منهول غیر ترافیکی

برای مناطقی استفاده می شوند که تردد وسایل نقلیه وجود ندارد یا بسیار کم است، مانند پیاده روها، فضاهای سبز، پارک‌ها، یا محیط‌های خانگی. این دریچه منهول معمولاً سبک تر بوده و از موادی مانند پلی اتیلن، کامپوزیت یا بتن ساده ساخته می شود. مقاومت‌شان برای تحمل بارهای سبک، مانند عبور عابران پیاده یا دوچرخه‌ها، کافی است. در نتیجه، هزینه ساخت و نصب آن‌ها نیز کمتر از دریچه‌های ترافیکی است.

تفاوت‌های دریچه منهول ترافیکی و غیر ترافیکی به شرح زیر است:

• درپوش های ترافیکی تحمل بار سنگین دارند، در حالی که دریچه‌های غیرترافیکی برای بارهای سبک طراحی شده اند.
• دریچه‌های ترافیکی از مواد مقاوم تر مانند چدن یا کامپوزیت‌های تقویت شده ساخته می شوند، اما دریچه غیر ترافیکی می توانند از مواد سبک تر باشد.
• دریچه‌های ترافیکی در جاده‌ها و معابر پرتردد نصب می شوند، در حالی که دریچه‌های غیر ترافیکی در پیاده روها و فضاهای کم تردد کاربرد دارند.

کلاس بندی دریچه‌های منهول

بر اساس استاندارد 14148 این درپوش ها در کلاسهای زیر تقسیم بندی می شوند:

قیمت دریچه منهول

• جنس دریچه منهول یکی از اصلی ترین عوامل تعیین کننده قیمت آنهاست. دریچه‌های ساخته شده از چدن، بتن مسلح، کامپوزیت یا پلی اتیلن قیمت‌های متفاوتی دارند. دریچه منهول چدنی به دلیل مقاومت بالا در برابر فشار و ضربه معمولاً گران‌تر است، در حالی که دریچه‌های کامپوزیتی و پلی اتیلنی به دلیل وزن سبک تر و عدم قابلیت بازیافت ممکن است هزینه کمتری داشته باشند.
• کلاس ترافیکی دریچه که بیانگر میزان تحمل بار آن است، تأثیر زیادی بر قیمت دارد. دریچه‌های کلاس D400 یا E600 که برای خیابان‌ها و بزرگراه‌ها طراحی شده اند، به دلیل استفاده از مواد مقاوم تر و استانداردهای سخت گیرانه در ساخت، قیمت بالاتری دارند. در مقابل، دریچه‌های غیر ترافیکی که برای پیاده روها و فضاهای سبز استفاده می شوند، هزینه کمتری دارند.
• اندازه دریچه منهول نیز از عوامل مهم در تعیین قیمت است. دریچه‌های بزرگ تر به دلیل نیاز به مواد بیشتر و تحمل بار بالاتر، قیمت بالاتری نسبت به دریچه‌های کوچک تر دارند. دریچه‌های دایره ای با قطر 80 سانتیمتر یا مربع‌هایی با ابعاد 140×140 سانتی متر هزینه بیشتری نسبت به ابعاد کوچک تر دارند.
• دریچه‌هایی که دارای طراحی خاص یا حکاکی لوگو و نمادهای شهری هستند، معمولاً هزینه بیشتری دارند. این سفارشی سازی به ویژه در پروژه‌های زیباسازی شهری مورد استفاده قرار می گیرد و باعث افزایش قیمت می شود.
• دریچه‌های دارای ویژگی‌های خاص مانند ضد آب بودن، ضد گاز بودن یا مقاومت در برابر اشعه UV قیمت بالاتری دارند. این ویژگی‌ها در مناطقی که نیاز به محافظت بیشتر در برابر نفوذ آب یا گازهای خطرناک وجود دارد، ضروری است و هزینه ساخت دریچه را افزایش می دهد.
• دریچه‌هایی که برای شرایط آب و هوایی خاص، مانند مناطق سردسیر یا گرمسیر، طراحی می شوند، به دلیل استفاده از مواد ویژه و افزودنی‌های خاص قیمت بیشتری دارند. همچنین، نوع کاربری دریچه (ترافیکی یا غیرترافیکی، صنعتی یا شهری) تأثیر مستقیم بر قیمت دارد.
• دریچه‌هایی که وزن و ضخامت بیشتری دارند، معمولاً گرانتر هستند. این ویژگی‌ها به ویژه در دریچه‌های ترافیکی که باید مقاومت بالایی داشته باشند، اهمیت دارد و باعث افزایش هزینه تولید می شود.
• هزینه حمل و نقل دریچه منهول نیز می تواند یکی از عوامل تأثیرگذار بر قیمت باشد. دریچه‌های سنگین تر یا سفارش‌هایی که نیاز به حمل و نقل به مسافت‌های طولانی دارند، هزینه‌های اضافی حمل و نقل را به قیمت نهایی اضافه می کنند.
• مقدار سفارش نیز بر قیمت تأثیرگذار است. خرید عمده یا سفارش‌هایی با تیراژ بالا معمولاً با تخفیف همراه است، در حالی که سفارش‌های کم تیراژ یا خاص ممکن است هزینه بیشتری داشته باشند.

در ادامه لیست قیمت دریچه‌های منهول به صورت جدول آمده است:

استانداردهای دریچه منهول

در تولید دریچه منهول، رعایت استانداردهای معتبر و جهانی برای تضمین کیفیت،‌ ایمنی و عملکرد بهینه از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از مهمترین استانداردها در این حوزه، استاندارد 14976 ایران است که با عنوان “دریچه‌های آدم رو و آب گیر برای نواحی تردد وسایل نقلیه و پیاده رو” شناخته می شود.

این استاندارد به طور خاص برای دریچه‌هایی طراحی شده است که در معابر عمومی، مناطق پر تردد و مناطقی که عبور و مرور وسایل نقلیه و پیاده‌ها انجام می شود، مورد استفاده قرار می گیرد. در کنار این استاندارد ملی، استاندارد EN 124 اروپا نیز یکی از معتبرترین و شناخته شده ترین استانداردها برای تولید دریچه‌های منهول در سطح جهانی است که به تفصیل جزئیات مربوط به مقاومت،‌ ایمنی و شرایط عملکرد دریچه منهول در شرایط مختلف را مشخص می کند.

علاوه بر این دو استاندارد اصلی، برای تولید دریچه‌های منهول کوپلیمر (مانند پلی اتیلن و کامپوزیت)، استانداردهای دیگری نیز به کار می روند. از جمله این استانداردها می توان به ASTM D1501 مقاومت مواد در برابر اشعه خورشید ASTM D543 مقاومت مواد در برابر مواد شیمیایی ASTM D570 نرخ جذب آب و ASTM D635 مقاومت در برابر شعله اشاره کرد. این استانداردها به تولیدکنندگان کمک می کنند تا دریچه منهول را با مواد مقاوم در برابر شرایط مختلف محیطی تولید کنند و در نتیجه عمر مفید و کارایی آن‌ها را تضمین نمایند.

در فرآیند تولید و بازرسی دریچه منهول، سازندگان باید به تمامی این استانداردها توجه داشته باشند تا محصولات نهایی مطابق با الزامات ایمنی و کیفیت بالا باشند. به ویژه، رعایت استانداردهای 14976 ایران و EN 124 اروپا ضروری است. این استانداردها نه تنها‌ایمنی تردد را در معابر عمومی و خیابان‌ها تأمین می کنند، بلکه از نظر کیفیت ساخت، مقاومت در برابر فشار و عمر طولانی نیز اهمیت دارند.

برای تولید دریچه‌های چدن داکتیل (چدن نشکن)، علاوه بر استانداردهای ISO 1083 که به طور خاص به خواص مکانیکی و ساختاری چدن داکتیل اشاره دارد، تولیدکنندگان باید به استانداردهای مربوط به دیگر مواد نیز توجه کنند. این استانداردها تضمین کننده کیفیت و دوام دریچه‌ها در برابر شرایط محیطی و فشارهای مختلف هستند.

در تولید دریچه‌های بتنی نیز استانداردهای مختلفی دخیل هستند. علاوه بر استانداردهای 14976 ایران و EN 124 اروپا، آیین نامه‌های ملی بتن، از جمله آیین نامه بتن ایران و ACI آمریکا انجمن بتن آمریکا و همچنین مبحث طرح و اجرای ساختمان‌های بتن آرمه در مقررات ملی ساختمان، به طور ویژه در دستور کار قرار دارند. این استانداردها به تولیدکنندگان کمک می کنند تا دریچه‌های بتنی با کیفیت بالا و مطابق با الزامات طراحی و ساخت استانداردها تولید کنند.

در نهایت، دریچه‌های پلی اتیلنی که عمدتاً برای مناطق با تردد سبک و فشار کمتر استفاده می شوند، باید مطابق با استاندارد UNI EN 124 کلاس C250 ساخته شوند. این دریچه‌ها دارای گواهینامه‌ها و تأییدیه‌های مختلف هستند که نشان دهنده تطابق آن‌ها با استانداردهای جهانی است. تمامی این استانداردها در کنار یکدیگر کمک می کنند تا تولیدات نه تنها مطابق با نیازهای عملکردی باشند، بلکه ایمنی، دوام و کارایی آن‌ها در شرایط مختلف محیطی تضمین شود.

محصول پیشنهادی: گریتینگ