اگزاست فن

اگزاست فن، هواکش صنعتی مکنده ای است که عموما برای تهویه هوا از طریق خارج کردن هوای مرده از محیط یا وارد نمودن هوای تازه به محیط در فضاهای بسته به کار گرفته میشود. اگزاست فن‌ها در دو دسته کلی سانتریفیوژ و آکسیال هر یک کاربری خاصی دارند و اندازه آنها نیز وابسته به میزان هوایی است که باید در واحد زمان جابجا نمایند.

هواکش‌های بادی برای رفع مشکلات تهویه طبیعی اختراع شدند. این دستگاه‌ها با استفاده از نیروی مکانیکی دست یا باد به حرکت درمی‌آمدند و باعث ورود و خروج هوا می‌شدند. فن‌های بادی تا سال‌ها پاسخگوی نیاز تهویه هوا بودند. اما با پیشرفت علم و فناوری، بشر توانست با استفاده از نیروی برق، دستگاهی بنام اگزاست فن را اختراع کند.

اگزاست فن چیست؟

اگزاست فن (هواکش صنعتی) با استفاده از نیروی مکانیکی موتور و نیروی استاتیکی پروانه، هوای محیط بسته را به بیرون پرتاب می‌کند. این دستگاه از یک موتور، یک پروانه و یک قاب تشکیل شده است. موتور، پروانه را به حرکت درمی‌آورد و پروانه نیز هوای محیط بسته را به بیرون پرتاب می‌کند.

اولین بار اگزاست فن برای تهویه یک انبار سیلو در شهر بیرمنگام کشور انگلیس استفاده شد تا گرد و غبار به بیرون هدایت شود. این روال ادامه یافت و اگزاست فن ها شکل صنعتی به خود گرفتند و تاکنون مورد استفاده و استقبال متقاضیان و صنعتگران قرار گرفته است.

اگزاست فن در حالت فنی و کلی جهت استفاده به دو صورت تقسیم بندی می گردد:

• آکسیال یا پنجره ای
• سانتریفیوژ یا حلزونی (فن یوتیلیتی)

نحوه انتخاب اگزاست فن

• کارخانجات: تولید چه موادی در محل انجام می‌شود. مواد تولیدی شیمیایی هستند یا خیر (در این صورت بایستی حتما از موتور ضد جرقه استفاده کرد). هوایی که قرار است تخلیه شود آیا دارای گرد غبار بهمراه بخارآب است یا خیر
• مجتمع مسکونی: در این مورد بایستی هدف از تهویه را دانست. آیا باید هوای تمام سرویس بهداشتی ها و حمام ها از یک کانال مرکزی به بیرون هدایت شود (اگزاست فن مکنده) یا اینکه بدلیل رفت و آمد زیاد باید هوای تازه به محیط تزریق شود تا عمل چرخش هوا بدرستی صورت گیرد (هواکش دمنده فشار مثبت)
• واحد بیمارستانی: محیط های بیمارستانی همیشه مملو از آلودگی بوده و باید هوای تمیز به محیط تزریق گردد. به همین سبب دقت کرده باشید همیشه دو نوع متفاوت از اگزاست فن ها را نصب میکنند که کار یکی دمندگی و دیگری مکندگی الودگی هوای معلق است. گاها دیده شده در فضای آزمایشگاه‌ها هم از هواکش استفاده می کنند که بهترین نوع فنی که باید بکار گیرد فن پنجره ای یا همان آکسیال از نوع تیوب آکسیال است. چون مداوم روشن نخواهد بود و همچنین صدای کمتری نسبت به سایرین خواهد داشت.
• واحد ماشین آلات سنگین: در این مورد بدون شک بایستی از اگزاست فن های مکنده استفاده شود که مداوم کار هستند و مناسب برای کارخانجات راکتور هسته ای است.
• پارکینگ مجتمع ها: بدون شک وقتی وارد یک پارکینگ یک پاساژ یا مجتمع تجاری می شوید شاهد صدای بسیار بلند فن هایی خواهید بود که بصورت افقی روی سقف و با فاصله معینی نصب شده اند. به این دستگاه فن رادیال گفته می‌شود که بصورت عمده بعنوان دائم الکار در شبانه روز روشن هستند و عمل تهویه را انجام میدهند.

اجزای هواکش صنعتی

• حلزونی: این بخش به عنوان قسمتی تلقی می‌شود که پروانه چند پره داخل آن قرار گرفته و وظیفه مهیا نمودن مسیر جریان هوا را بر عهده دارد.
• پروانه: این بخش مهم ترین قسمت اگزاست فن تلقی می‌شود و بر اساس نوع کاربرد انواع مختلفی دارد.
• واحد انتقال قدرت (الکتروموتور و پولی تسمه کاهش دور): این بخش وظیفه تأمین نیروی لازم گردش فن از طریق تسمه پولی (پولی فلکه) و موتور را بر عهده دارد.

جنس پروانه اگزاست فن

جنس پره‌ها متفاوت و بسته به کاربری که در محل بایستی نصب گردد نیز دارد که می‌تواند پلی اتیلن، پلاستیکی فشرده، آلترامید یا فلزی باشد. در مکانهایی که اسید و خورندگی به میان می آید مانند کارخانجات صنعتی مس، فولاد و جاهایی که رطوبت بالاست و این رطوبت باعث زنگ زدگی می‌شود؛ میتوان از پره فلزی با رنگ آپوکسی دولایه استفاده نمود که خاصیت ضد خورندگی دارد و از شکستگی، زنگ زدگی و پوسیده شدن جلوگیری می‌شود.

انواع الکتروموتور اگزاست فن

الکتروموتورهای صنعتی موجود در کشور:

1. موتوژن
2. الکتروژن
3. موتور ضد جرقه (ضد آتش): این موتور در ایران مونتاژ می‌شود که کلیه قطعات ایتالیایی هستند و تنها در شرکت ناب ملل می توانید با قیمت دولتی (ارز ایران) خریداری کنید. در غیر اینصورت تمامی موتورهای ضد جرقه وارداتی هستند و با یورو محاسبه می‌شوند.

جنس بدنه اگزاست فن

هر شرکت با توجه به نیاز مشتری خود شروع به تولید می کند و از متریال های متفاوتی در تولید اگزاست فن استفاده می کنند.

اغلب برای تولید اگزاست فن از ورق های فولاد اصفهان به ضخامت 2 میلیمتر استفاده می شود. تمام برش‌های صورت گرفته بوسیله دستگاههای مکانیزه CNC انجام می‌شود و هیچ نیروی انسانی در انجام برشکاری و پرس قطعات بهم دخالت ندارد.

همچنین متقاضیان در خواست تولید یک هواکش صنعتی با وزن کم می کنند که در اینجا از ورق های گالوانیزه ضخیم جهت تولید هواکش ها استفاده می‌شود.

قیمت اگزاست فن

با توجه به اینکه دستگاه اگزاست فن دارای قسمتهای مختلفی از جمله: پروانه (از نظر قطر و جنس)، تسمه، بدنه (از نظر جنس) و… متفاوت بوده و از جهتی قدرت مکندگی و دمندگی هر فن با هم فرق دارد؛ نمیتوان قیمت دقیقی برای هر دستگاه فن اعلام نمود. چون بایستی قیمت بر اساس سفارش مشتری و عواملی که در بالا ذکر شد محاسبه شود.

• ظرفیت هوادهی بیشترین تاثیر را در قیمت اگزاست فن دارد؛ ظرفیت بالاتر قیمت بیشتر.
• روش هوادهی نیز در قیمت هواکش صنعتی تاثیر دارد؛ در ظرفیت برابر، مدل سانتریفیوژ گران تر از اگزاست فن آکسیال است.
• استفاده از الکتروگیربکس زیمنس و نمونه‌های مشابه قیمت اگزاست فن را نسبت به دستگاه‌های تولیدی با الکتروموتور موتوژن و نمونه‌های ایرانی بالاتر می‌برد.
• جنس پروانه های استیل، فایبرگلاس یا پلی آمید نیز بر قیمت تاثیر مستقیم دارند.
• جنس بدنه چنان استیل باشد قیمت هواکش بالاتر می رود.

لیکن میتوان قیمتهایی تقریبی بر اساس آنچه در کارگاه آماده شده است را اعلام کرد. برای دریافت لیست قیمت بروز حتما تماس بگیرید. در حقیقت قیمت مواد اولیه که با قیمت دلار تغییر می کند، لیست قیمت هواکش های صنعتی نیز می بایست بروز گردد.

به طور کلی حدود قیمت پایان سال 1402 هواکش‌های صنعتی به شرح زیر است.

نوع اگزاست فن	قطر پروانه (cm)	توان الکتروموتور	دور موتور (rpm)	قیمت (ریال)
فن سانتریفیوژ بکوارد	90	25 اسب بخار	1450	1.100.000.00
فن سانتریفیوژفوروارد	30	1 اسب بخار	1380	100.000.000
فن آکسیال صنعتی	63	0.65 کیلوات	1400	90.000.000
فن سقفی	50	1 کیلوات	3000	170.000.000
جت فن کانالی	60	1 اسب بخار	1400	135.000.000

محاسبه ظرفیت اگزاست فن

چندین روش وجود دارد تا بتوان مقدار ظرفیت هوادهی هواکش صنعتی مورد استفاده در محل را محاسبه نمود:

• بوسیله برنامه محاسباتی V-air Conditional

این برنامه یکی از دقیق ترین موارد محاسباتی حجم هوای موجود در محیط، میزان فشار استاتیکی بین چند پاسکال، استفاده از چه نوع اگزاست فن (فوروارد یا بکوارد) و حتی زاویه خروج و ورود هوا را محاسبه و ارائه می دهد. اما این برنامه برای دستگاه‌هایی تدوین شده که طبق استانداردهای اروپایی سازگار باشد و فن مکنده یا فن دمنده پیشنهاد شده با نماد و برند همان شرکت تولید گردد.

البته در ایران هم هر شرکت تولید کننده میتواند چنین سیستمی را برای خود تولید کند که با اگزاست فن های تولید شده خود همان شرکت همخوانی داشته باشد اما قابل مقایسه با نسخه اروپایی نیست و اشتباهاتی را در بر خواهد داشت.

• استفاده از جداول مخصوص هر شرکت

دراین روش تقریبا نتیجه حاصل در تمامی موارد شبیه به هم بوده و لازمه بدست آوردن اعداد و ارقام موجود استفاده از روش سوم است.

• روش محاسباتی با استفاده از روش های ریاضی

بعد از تعیین کاربری،باید متراژ و حجم هوای موجود در محیط را محاسبه کنیم. بدین صورت که در زیر آمده عمل می کنیم:

طول سالن * عرض سالن * ارتفاع کف زمین تا بلندترین نقطه سقف = میزان هوای موجود (مترمکعب)

سپس بایستی این عدد بدست آمده را در عدد 1.7 ضرب نمود تا میزان هوای قابل تخلیه در ساعت بدست آید که نماد آن CFM (مقدار هوایی که اگزاست فن در طی یک دقیقه برحسب واحد فوت مکعب جابجا می کند) می باشد.

بعد از این مرحله می توان به جداول مورد نظر رجوع کرد و دستگاه مورد نظر را یافت. پیشنهاد می‌شود جهت محاسبه دقیق ظرفیت هوادهی اگزاست فن با کارشناس مربوط به این محصول مشاوره شود.

اگزاست فن آکسیال

اگزاست فن آکسیال (محوری) بصورت تک جهته کار می کند و قدرت هوادهی بالایی دارند. در اگزاست فن‌های محوری، جریان ورودی به فن و خروجی از آن با یکدیگر موازی و هم جهت هستند. اگزاست فن‌های آکسیال معمولا از یک پروانه، موتور و قاب تنظیم‌کننده مسیر هوا تشکیل شده‌اند و توانایی جبران افت فشار بسیار کمی را دارند (بین 300 تا 500 پاسکال)، به همین دلیل برای مکان‌هایی که دارای کانال‌کشی طولانی هستند توصیه نمی‌شوند.

ویژگیهای اگزاست فن آکسیال

• سایز و وزن نسبتا کم
• مناسب برای مکان‌هایی با محدودیت فضا
• سرعت چرخش پروانه بالا
• آلودگی صوتی زیاد

شرکت ناب ملل، اگزاست فن‌های محوری را در سه دسته دیواری، سقفی و کانالی تولید می نماید. مدل‌های دیواری و کانالی نیز در دو مدل مختلف پروانه ارائه می‌شود.

کاربردهای اگزاست فن اکسیال

• استفاده در دستگاه‌های صنعتی که خنک کاری توسط هوا انجام می شود همانند چیلر هوا خنک یا رادیاتور هواخنک
• در دستگاه‌ها با هوادهی بالا همانند برج خنک کننده
• در محیط‌های کوچک به منظور گردش هوا همانند سیستم تهویه کارگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها و ساختمانهای اداری و مسکونی
• کاربری‌های تک جهت از جمله خارج نمودن هوای آلوده یا تأمین هوای تازه
• استفاده در دستگاه هواساز

انواع اگزاست فن آکسیال

اگزاست فن آکسیال بدلیل کاربردی که در صنعت دارد به سه شکل متفاوت از نظر پره تقسیم بندی می‌شود:

اگزاست فن پره ملخی: این نوع از اگزاست فن‌های آکسیال ساده ترین نوع در بین سه پره دیگر شناخته شده است و تقریبا از نظر مصرف انرژی از سایرین بیشتر می باشد. بعلاوه اینکه صدای زیادی هنگام روشن شدن نیز ایجاد می کنند که علت آن جریانهای گازی زیاد و با فشار پایین است ولی از نظر هزینه تفاوت چندانی با سایر مدل‌ها ندارد.‏

اگزاست فن تیوپ آکسیال: بهترین نوع اگزاست فن‌های آکسیال، مدل تیوب آکسیال است که در سیلوها و مکانهایی که تردد زیاد وجود ندارد، کاربرد دارند. مصرف انرژی برق بالایی دارند ولی از نظر راندمان کاری بسیار بهتر از هواکش پره ملخی است.‏ خروجی جریان فن غیر یکنواخت بوده و چرخش زیادی در آن دیده می‌شود.‏

اگزاست فن وین آکسیال: این مدل بیشتر در بازار با فن تیوپ اشتباه گرفته می‌شود که علت آن شباهت زیاد این دو نوع به یکدیگر است. تفاوت آنها فقط در باله‌ها‎ ‎یا تیغه‌هایی است که در بخش خروجی دستگاه، جریان هوا را تقویت ‏کرده و انرژی جنبشی جریان را به فشار ثابت تبدیل می کند. پس معلوم می‌شود کارایی عملکردی بالا و تا 80% بازدهی بیشتر دارد. این امر مستلزم آن است که پره‌ها بصورت دوبل یا دوکی نصب گردد تا جریان هوا بالا رفته و در حالت استندبای هم بصورت خودکار و بدون جریان برق حرکت کند.

حرکت پره‌ها بصورت مکانیکی و بدون جریان برق میتواند باعث خورده شدن دنده‌های موتور فن شود که به مرور باعث شکستگی فن یا سوختن موتور می گردد. به همین منظور بعضا در اگزاست فن وین آکسیال از تسمه‌هایی استفاده می‌شود که بعنوان ترمز و نگهدارنده پره‌ها در هنگام نبود جریان برق عمل می کند.

اجزای مختلف اگزاست آکسیال

• هاب فن: این قسمت رابط بین شفت خروجی از الکتروموتور و پروانه‌های فن است.
• تیغه یا پره: تیغه‌های با مقطع ایرودینامیکی ایروفویل تولید شده و وظیفه جریان دادن هوا را بر عهده دارند.

چنانچه علاقه دارید در مورد این مدل فن‌ها بیشتر بدانید صفحه پروانه کولینگ تاور را مطالعه کنید.

اگزاست فن سانتریفیوژ

جریان هوا در هواکش‌های حلزونی بصورت شعاعی حرکت می کند. هوا از قسمت مرکزی دستگاه وارد شده و با توجه به انحنای پره‌های اگزاست فن سانتریفیوژ در راستای شعاع پروانه به صورت گریز از مرکز از آن خارج می‌شود. با توجه به نحوه جریان هوا این هواکش‌ها می توانند تولید فشار مثبت کرده و جریان مکش و دمش بالایی ایجاد نمایند. از این فن ها در انواع مکنده و دمنده استفاده می‌شود. کاربری عمده این فن ها در صنایع می باشد اما در صنایع مرغداری هم استفاده‌های خاص خود را دارند. در مقایسه با فن های محوری سر و صدای کمتری تولید می کنند.

این نوع از اگزاست فن‌ها گریز از مرکز هستند و بسیار کارآمد در امر تخلیه هوای آلوده به بیرون و ایجاد هوای تازه در محیط می باشند. چون مانند دستگاه سانتریفیوژ با سرعت بالا به دور خود می چرخد (به اصطلاح گریز از مرکز) با نام فن سانتریفیوژ شناخته می‌شوند.

هواکش سانتریفیوژ می تواند بعنوان دمنده و یا مکنده هوا عمل کند. زاویه ورودی هوا به داخل فن با خروجی آن بصورت قائمه است. البته این یه استاندارد کلی است و می توان زاویه ورودی نسبت به خروجی را تغییر داد که خروجی به سمت بالا باشد یا به سمت پایین. هوا از سمت راست دستگاه وارد شود یا از سمت چپ.

در اگزاست فن‌های سانتریفیوژ، جریان ورودی به فن تغییر جهت می‌دهد و سپس از فن خارج می‌شود؛ در این مدل‌ها جریان ورودی و خروجی بر هم عمود می‌باشند.

در این مدل اگزاست فن‌ها جریان هوای ورودی از کنار‌ه‌ها وارد فن می‌شود، سپس با توجه دوران روتور، جریان هوا سرعت چرخشی پیدا می‌کند و به دلیل نیروی جانب به مرکز، از مرکز دوران فاصله می‌گیرد. با ادامه چرخش روتور و سیال داخل فن، در نهایت جریان سیال از خروجی فن خارج می‌شود.

میزان افزایش فشار جریان سیال در این مدل‌ها نسبت به مدل آکسیال بیشتر است (البته همچنان از افزایش فشار ایجاد شده در کمپرسورها کمتر می‌باشد) و به همین دلیل از این مدل برای فضاهایی با طول کانال‌کشی و افت فشار بیشتر استفاده می‌شود.

اگزاست فن‌های سانتریفیوژ بر اساس هندسه پره به سه دسته بکوارد، فوروارد و رادیال تقسیم می‌شوند. در شکل زیر تفاوت هندسه پره در این مدل‌ها نشان داده شده است. البته پره‌ها در مدل‌های بکوارد و فوروارد می‌توانند به صورت مستقیم و یا منحنی باشند.

کاربردهای اگزاست فن سانتریفیوژ

• فن‌های سانتیفیوژی توان تولید فشارهای نسبتا بالا را دارند. این هواکش ها اغلب در جریانهای گاز کثیف (با رطوبت بالا و حاوی ذرات)، در کاربردهای انتقال مواد و در سیستمهایی که در انتقال هوای با دمای بالا مد نظر است، مورد استفاده قرار می گیرند.
• اگزاست فن سانتیفیوژ به دلیل داشتن فشار استاتیک بالا عموما به منظور هوادهی و تأمین هوای مورد نیاز ساختمان ها و واحدهای صنعتی با استفاده از کانال کشی کاربرد دارند.
• بسیار مناسب جهت تهویه مطبوع ساختمان ها

انواع اگزاست فن سانتریفیوژ

اگزاست فن سانتریفیوژ همانند همتای خود فن آکسیال به دو بخش کلی تقسیم می‌شود:

اگزاست فن سانتریفوژ دمنده (فوروارد)

کار این هواکش همانند کولر آبی یا گازی است که هوا را وارد محیط میکند با این تفاوت که هوای تازه جایگزین هوای آلوده می گردد و سیکل هوایی ایجاد می‌شود. این نوع فن ها حتما بایستی بهمراه کانال نصب شوند تا فشار منفی هوا را به فشار مثبت تبدیل کنند. بهترین گزینه برای استفاده در راه پله‌ها، بخش اورژانس بیمارستان و مطب ها است که بدلیل ازدیاد هوای مرده بایستی هوای تازه به محیط تزریق شود.

شایان ذکر است این نوع هواکش صنعتی از نظر کاربرد شباهت زیادی به هواکش آکسیال داشته بصورتی که می توان بروی پنجره‌ها یا دریچه خروجی هوا نصب نمود و یا بصورت قارچی در سقف نصب گردد.

اگزاست فن سانتریفیوژ مکنده (بکوارد)

همانطور که از نامش پیداست هوای آلوده را به بیرون می کشد و فشار استاتیکی منفی درون محیط ایجاد میکند. بهترین مورد برای استفاده در کارخانجات تولید مواد غذایی، ماشین آلات و آزمایشگاه‌ها است تا هوای کثیف را به بیرون از محیط مذکور هدایت کند که این کار بایستی با کانال هایی که نصب شده است صورت پذیرد.

انواع اگزاست فن سانتریفیوژ بر اساس نوع پروانه

نحوه چرخش پروانه در اگزاست فن سانتریفیوژ به چند مدل متفاوت تقسیم می‌شود که هر کدام بصورت مختصر توضیح داده خواهد شد:

• پروانه بکوارد با مقطع ایرودینامیکی ایروفویل رو به عقب
• پروانه بکوارد با منحنی رو به عقب
• مدل بکوارد با پره‌های تخت شیب رو به عقب
• پروانه فوروارد با منحنی رو به جلو ‏
• پروانه با پره‌های شعاعی‏

اگزاست فن سانترفیوژ با پروانه ایرفویل

اگزاست فن سانتریفیوژ با پروانه ایرفویل به دلیل ایجاد جریان هوای یکنواخت تر، بهترین راندمان و کمترین صدا را در بین انواع مختلف فن­ ها دارند. بازده آن­ها تا 90%رسیده و به دلیل مقاومت ساختاری بالا که آن­ها را قادر می سازد در سرعت­ های بالا بچرخند فشار استاتیکی در حدود 7500 پاسکال تولید می­ کنند.

اگزاست فن­‌های سانتریفیوژ با پروانه ایرفویل برای عملکرد در هوا و گازهای تمیز در تهویه عمومی استفاده می‌شوند، فاقد دامنه از کار افتادگی در منحنی عملکردشان بوده و می­توان آن­ها را برای سیستمهایی که مقاومت آنها تغییر می­کنند استفاده کرد. اگر چه هزینه ساخت این نوع فن به دلیل شکل خاص پروانه کمی بیشتر انواع پروانه‌های سانتریفیوز است.

هواکش صنعتی سانتریفیوژ با پروانه بکوارد

هواکش صنعتی سانتریفیوژ با پروانه بکوارد به معنی پره‌های منحنی رو به عقب مشابه فن های با پروانه ایرفویل بوده ولی راندمان آنها کمی پایین تر و در حدود 85% است. این فن­ ها می توانند گازهایی که دارای ذرات هستند را انتقال دهند. مزیت هواکش­ های سانتریفیوژ با پروانه بکوارد این است که در صورت قرار دادن فشارهای استاتیک بالاتر در مقابل این فن­ ها، صرف نظر از مقدار جریان هوا، به موتور این فن ها فشار وارد نمی‌شود و به اصطلاح این فن ها بدون اضافه بارند.

اگزاست فن یوتیلیتی با پروانه مایل به عقب

اگزاست فن سانتریفیوژ با پروانه مایل به عقب از لحاظ ساخت ساده هستند و مقاومت مکانیکی ضعیف تری در مقایسه با پروانه‌های انحنا به عقب دارند. راندمان فن سانتریفیوژ با پروانه مایل به عقب در حدود 78% است و مانند مدل‌های سانتریفیوژ با پروانه بکوارد بدون اضافه بار هستند.

اگزاست فن سانتریفیوژ با پروانه شعاعی در راس

هواکش‌های صنعتی سانتریفیوژ با پروانه شعاعی در راس، فشار استاتیک بالایی تولید می کنند و حجم هوای کمتری را نسبت به مدل‌های انتقال می­دهند. این هواکش‌­ها در اندازه­‌های بزرگ برای عمل تخلیه هوا، در کاربردهای صنعتی مرتبط با گازهای داغ و در ترکیب با فیلترهای تصفیه هوا استفاده می­شوند.

شکل این پروانه‌ها باعث می‌شود پروانه خود به خود تمیز شود و از تجمع مواد روی پروانه که باعث بهم خوردن بالانس پروانه می‌شود جلوگیری گردد. این ویژگی در انتقال هوای غبار آلود و مواد گرانولی دارای اهمیت می ­باشد. روکش‌های پوششی تجدید شونده روی سطح فشار پروانه‌ها و آسترهای هاوزینگ (حلزونی فن) قابل تعویض، در اغلب موارد فراهم می‌شود. اگزاست فن­‌های سانتریفیوژ با پروانه شعاعی در راس در سیستم هایی با مقاومت‌های متغیر و موازی کاربرد دارند. حداکثر بازده این فن ها در حدود 70% است.

اگزاست فن یوتیلیتی با پروانه فوروارد

فن سانتریفیوژ با پروانه فوروارد که انحناء رو به جلو دارند در مقایسه با پروانه­‌های انحنا رو به عقب در هواکش­ سانتریفیوژ (پروانه بکوارد) فشار بیشتری تولید کرده و راندمان پایین تری دارند. این فن ها اغلب برای تهویه، سیرکولاسیون کوره‌ها و دیگر تجهیزات که در آنها سرعت کم برای جلوگیری از لرزش مطلوب است در اندازه‌های کوچک و متوسط ساخته می‌شوند.

اگزاست فن­‌های سانتریفیوژ با پروانه فوروارد را معمولا در هوا یا گاز تمیز استفاده می­ نمایند زیرا در غیر اینصورت این نوع از پروانه‌ها بعد از مدتی آلوده شده و ممکن است پروانه از حالت بالانس خارج شود. حداکثر بازده این مدل هواکش 65% است و به اگزاست فن با پروانه کولری نیز معروفند و دارای اضافه بار می­باشند.

اگزاست فن سانتریفوژ با پروانه رادیال

اگزاست فن سانتریفیوژ با پروانه رادیال اغلب برای فشارهای بالا و حجم هوای نسبتا کم استفاده می‌شود و می­ توانند در سرعت های بالا بچرخند و فشار استاتیک بالایی را تولید کنند. دمنده­‌های با پروانه رادیال می تواند در انتقال پنوماتیک، هوادهی مایعات، سیستم‌­های شناورسازی هوا و پروسه­‌های صنعتی مرتبط با دمای بالا استفاده شوند. حداکثر بازده هواکش سانتریفیوژ با پروانه رادیال در حدود 60% است.

بدلیل حلزونی شکل بودن اگزاست فن سانتریفیوژ جای بیشتری برای نصب و راه اندازی نیاز دارد پس باید در پشت بام نصب گردد؛ به همین دلیل بعنوان هواکش پیشت بامی هم در بازار شناخته می‌شود. در مناطقی که بارندگی زیاد است از حفاظ هایی استفاده می کنند که آب به داخل موتور نفوذ نکرده و باعث سوختن مدار فن نشود لذا حفاظی شبیه کلاهک بروی دستگاه نصب می گردد.

انواع اگزاست فن (محل نصب)

اینکه اگزاست فن در طول، عرض یا سقف سالن نصب شود تاثیر زیادی در بازدهی آن دارد. بر این اساس هواکش‌های صنعتی به مدلهای زیر تقسیم بندی می شوند.

• اگزاست فن کانالی
• هواکش عرضی
• و مدل سقفی

در ادامه در مورد هر یک بیشتر توضیح خواهیم داد.

اگزاست فن کانالی

در این روش هوا به درون کانال های مخصوصی از جنس فلز با روکش گالوانیزه یا پلاستیک که در فواصل مشخصی حاوی منافذ محاسبه شده ای هستند، دمیده می‌شود. این کانال ها در طول سالن موجب توزیع یکنواخت هوا و کمک به اختلاط بهتر آن می‌شوند.

امروزه از این روش با نام فن جت و بیشتر به عنوان یک روش کمکی جهت رقیق سازی بهتر هوا در کنار روش های دیگر استفاده می‌شود، اما در مواقعی خود می تواند به صورت یک روش مستقل و منفرد مورد استفاده قرار گیرد.

هواکش عرضی

در این روش اگزاست فن ها در دیوار طولی یک طرف و هواده‌ها در دیوار طولی طرف مقابل قرار می گیرند. به این ترتیب در سیستم فشار منفی هوا از هواده‌ها، در دیوار طولی یک سمت، به طرف هواکش ها در دیوار طولی سمت مقابل، حرکت نموده و با طی کردن عرض سالن از طریق آن ها به بیرون از سالن هدایت می‌شود. به همین دلیل این روش را تهویه عرضی می نامند.

اگزاست فن سقفی

در این روش سقف و دیوارهای طولی سالن محل استقرار هواکش‌ها و هواده‌ها می باشند. در اقلیم های گرم که نقش تهویه در تعدیل دمای سالن بیشتر است، قرار گرفتن هواکش صنعتی در سقف و هواده‌ها در دیوارهای طولی دو طرف، عملکرد تهویه را بهبود می بخشد. در اقلیم های سرد که حفظ دمای سالن ممکن است اولویت اول در نظر گرفته شود، استقرار هواکش ها در دیوارهای طولی دو طرف و هواده‌ها در سقف سالن مزایایی دارد.

بدین ترتیب هوای گرمی که برای افزایش دمای آن هزینه بسیاری صرف شده و به دلیل صعود به بالا و تجمع در زیر سقف از دسترس دور مانده است، توسط هواکش های مستقر در دیوارهای طولی، به پایین کشیده می‌شود و در مورد استفاده قرار می گیرد. هواده‌های مستقر در سقف نیز به تدریج هوای تازه را، که سرد نیز هست، با هوای گرم موجود در سقف مخلوط نموده پس از افزایش دمای آن در سالن پخش میکند.

اگزاست فن قارچی (پشت بامی)

کاربرد اگزاست فن پشت بامی بدین صورت است که زمانی که هوا گرم است باعث افزایش بهبود هوای داخل شده و به خنک نمودن محیط و جلوگیری از انتشار هوای گرم به دیگر قسمت ها کمک می نماید. به همین علت است که پیشنهاد می‌شود اگزاست فن قارچی نصب گردد چون که در تابستان هوای گرم به دلیل سبک بودن به سمت بالا حرکت نموده و هوای سرد در قسمت پایین قرار می گیرد، اگزاست فن سقفی هوای گرم را مکش نموده و از محیط خارج می گرداند. هم چنین در زمستان با ایجاد گردش هوا در قسمت سقف باعث افزایش طول عمر سقف ساختمان خواهد شد.

مزایای هواکش پشت بامی

چندین اگزاست فن سقفی ممکن است در مکان های مختلف یک ساختمان مورد استفاده قرار گیرد تا هوای زیر سقف در مقادیر و جهت های مناسب در سراسر سیستم بام گردش کند. خطر اصلی تهویه ضعیف زیر سقف، ایجاد رطوبت است که می تواند اثرات قابل ملاحظه ای به زیر ساخت سقف شما وارد کند.

رطوبت اضافی می تواند باعث ایجاد کپک، زنگ زدگی و عرشه سقف شما زودتر پوسیده می‌شود. تهویه کافی مسیر فرار از گرما و رطوبت را فراهم می کند و از بروز این بلایای گران قیمت جلوگیری می کند. بنابراین طراحی صحیح و ساخت سیستم تهویه بسیار مهم است و دقیقاً تهویه ورودی و خروجی زیر سقف را متعادل می کند.

هواکش سقفی که از سایز 30 تا 80 سانتیمتر تولید می‌شود با ظرفیت هوادهی 1700 تا 25000 مترمکعب بر ساعت توانایی تخلیه هوا را دارد که این عمل مکش از طریق کانال موجود در محل صورت می گیرد. با توجه به قابلیتهای این محصول می توان گفت هواکش سقفی یکی از بهترین گزینه‌ها برای تهویه محیط های صنعتی و نیمه صنعتی چون کارخانجات، هتل ها، مراکز بیمارستانی و ساختمان های بلند مرتبه است.

هواکش قارچی هم میتواند بصورت مکنده در سقف نصب شود و هوا را به بیرون هدایت کند که به آنها، اگزاست فن سقفی می گویند و بیشتر بروی دیگهای بخاری که فاقد کانال هستند نصب می کنند تا بخار غلیظ ایجاد شده توسط دیگ در هوا معلق نماند.

اگزاست فن مرغداری و گلخانه

اگزاست فن مرغداری برای خارج کردن هوای گرم و آلوده داخل سالن مرغداری استفاده می‌شود. همچنین ‏می توان برای دمیدن هوای تمیز و خنک به داخل نیز استفاده نمود.‏ پر مصرف‌ترین هواکش تهویه مرغداری، فن اکسیال دیواری می باشد که برای تخلیه هوای داخل سالن های مرغداری بکار می رود این فن ها مجهز به دمپر های گریز از مرکز می باشند که میزان جریان هوا را کنترل می کند. مناسب ترین فن برای محیط های مرطوب و با حرارت بالا می باشند.

می‌توان از هر دو نوع آکسیال و سانتریفیوژ جهت تهویه هوای مرغداری استفاده نمود ولی تجربیات نشان داده فن آکسیال راندمان کاری خوبی در مرغداری‌ها دارد.

اگزاست فن‌های اکسیال در اندازه‌های مختلف با توجه به نوع مصرف آن تولید می‌شود اندازه‌های 80*80، 100*100، 120*120 و 140*140 سانتیمتر پرکاربردترین فن ها در تهویه هوای مرغداری هستند.

در گلخانه هیچ فرقی نمیکند که از فن پنجره ای استفاده شود یا فن سانتریفیوژ، چون در هر صورت می‌تواند هوای محیط را به درستی تخلیه نماید.

هواکش پارکینگ

این نوع هواکش ها اینطور عمل می کنند که با فاصله 6 متری از هم نصب می‌شوند و بدلیل نبود کانال هوا توسط یه هواکش به درون خود کشیده شده و با سرعت به سمت فن بعدی پرتاب می کند و فن بعدی هم همین کار را انجام میدهد تا نهایتا به بیرون هدایت شود.

دلیل دراز بودن اگزاست فن‌های پارکینگ این است که قدرت پرتاب کنندگی فن بالا برود. اگر دقت کرده باشید در این موارد کانالی وجود ندارد و از این فن ها استفاده می کنند. البته باید گفت در انتهای همان پارکینگ هواکش سانتریفیوژ مکنده نصب می کنند که این هوای شوت شده را به بیرون هدایت کند.

کاهش صدای موتور اگزاست فن

چطور میتوان دستگاهی با راندمان بالا ولی صدای پایین داشت؟ دو راه در پیش روی مشتریان قرار دارد:

• روش اول استفاده از اینورتر و یا دیمر است. عملکرد دیمر و اینورتر بدین صورت است که سرعت چرخش پروانه را کمتر کرده ولی همان راندمان را ارائه میدهد. با این تفاوت که نباید بطور مستمر در شبانه روز روشن باشد زیرا این عمل باعث کاهش عمر اقتصادی دستگاه می‌شود.
• روش دوم استفاده از پولی تسمه است که این تکنیک فقط در اگزاست فن های بالای 30000 مترمکعب کارساز بوده و می تواند سرعت چرخش دستگاه را کاهش دهد.

نگهداری هواکش صنعتی

• حداقل هر هفته یک مرتبه پروانه را با دست بچرخانید. انجام این کار مانع ماسیده شدن محور در سر ‏جای خود می‌شود و باعث میشود گریس بلبرینگ ها دوباره پخش گردد.‏
• در صورت امکان، کشیدگی‌ تسمه اگزاست فن که قرار است مدتی بیشتری در انبار نگه داشته شود را ‏برطرف کنید.‏
• در صورتی که دستگاه هواکش را میخواهید برای مدت طولانی در انبار نگهداری کنید حتما از کاور و روکش ‏مناسب جهت حفاظت از متعلقات آن استفاده نمایید.‏
• اگزاست فن خود را در مکان مناسب و مطمئنی نصب کنید که بتواند وزن آن را تحمل کند و محل نصب اگزاست فن مسطح و تراز باشد.
• قسمت پشتیبانی و تکیه‌گاه اگزوست فن را محکم کنید که ‏بتواند مقدار لرزش را کاهش دهد.
• در صورتی که میزان لرزش هواکش صنعتی بالاست، دستگاه را به لرزه ‏گیرهای مناسب مجهز نمائید و از ثابت بودن آن اطمینان حاصل کنید.‏
• بین اتصالات ورودی، خروجی و کانال‌کشی از بست‌های انعطاف‌پذیر استفاده کنید.‏
• تمامی تنظیمات و توازن‌های دستگاه اگزاست فن یا تجهیزات دیگر باید به خوبی بررسی شوند تا مطمئن شوید در ‏محدوده تلورانس‌هایی قرار دارند که تولیدکننده ذکر کرده است.‏

اصطلاحات مورد استفاده در ارتباط با اگزاست فن

• CFM: مقدار هوایی که اگزاست فن در طی یک دقیقه بر حسب واحد فوت مکعب جابجا می کند.
• FPM: مقدار مسافتی که هوای خروجی از فن طی زمان یک دقیقه بر حسب واحد فوت طی می کند.
• RPM: تعداد دوران پروانه را بیان میکند که معمولا در مرکز محور هواکش اندازگیری می‌شود.
• BHP: بار وارده بر موتور که توسط پروانه اعمال می‌شود که مجموع توان لازم جهت گردش هواکش و توان اتلافی می باشد.
• HP: (اسب بخار) قدرت الکتروموتور مورد نیاز بسته به ظرفیت و ابعاد اگزاست فن می باشد.
• سرعت نوک: به سرعت پروانه اگزاست فن روی لبه خارجی سرعت  نوک گفته میشود که برابر است با حاصلضرب RPM در محیط پروانه بر حسب فوت.
• فشار استاتیک: مجموع افت فشار کانال کشی و دریچه‌های خروجی و دستگاه را که باید توسط هواکش تامین شود فشار استاتیک می نامند.

روشهای مختلف تهویه هوا

تهویه هوا به دو روش طبیعی و مکانیکی صورت می گیرد. تهویه طبیعی از طریق جریان طبیعی هوا انجام می‌شود و مزایا و معایب خاص خود را دارد.

سیستم تهویه مکانیکی با استفاده از انرژی برق و هواکش های مخصوص، هوای سالن را به جریان می اندازد و در سه حالت کلی صورت میگیرد:

• تهویه مکانیکی با فشار منفی (مکنده)

در سیستم تهویه با فشار منفی یا سیستم مکنده، خروج هوای سالن از راه هواکش ها صورت می گیرد و در اثر کاهش فشار هوای داخل سالن، هوای تازه به درون سالن مکیده می‌شود. در سیستم مکنده با در نظر گرفتن میزان هوای مورد نیاز نباید منافذ دیگری در سالن وجود داشته باشد.

عیب این روش این است که چون هواکش ها به طور مستقیم با هوای سالن در تماس هستند، امکان کثیف شدن و کاهش عمر مفید آنها وجود دارد. همچنین نوع، اندازه و محل قرار گرفتن ورودی هوا بایستی متناسب با شرایط آب و هوایی منطقه و ظرفیت اگزاست فن باشد.

• تهویه مکانیکی با فشار مثبت (دمنده)

در سیستم تهویه با فشار مثبت یا سیستم دمنده، هوای تمیز به وسیله هواکش ها به طور مستقیم به داخل سالن هدایت می‌شود که در اثر این عمل یک فشار مثبت ولی خفیف ایجاد می‌شود و با این روش از ایجاد کوران در اثر وجود منافذ احتمالی جلوگیری می‌شود و امکان توقف حرکت هوا در سالن از بین می رود.

مزیت این روش این است که هوای آلوده به گازهای سمی، رطوبت و گرد و خاک سالن بطور مستقیم با اگزاست فن‌ها در تماس نیست و از طرف دیگر هوای ورودی می تواند قبل از ورود بر حسب نیاز گرم، سرد، خشک، مرطوب و یا ضدعفونی شود. اما مشکل این روش تهویه هوا این است که در اثر فشار زیاد، هوای سالن می تواند به محوطه‌های مجاور، منافذ و مصالح ساختمانی نفوذ کند.

• تهویه مکانیکی با فشار مساوی

در این نوع تهویه از هر دو روش هم ورود و هم خروج هوا که بوسیله اگزاست فن انجام می‌شود استفاده میگردد.