به مرور زمان، رسوبات معدنی ناشی از املاح آب یا ناخالصی‌ها روی سطح کویل‌ها و دیواره‌های داخلی منابع کویل دار تشکیل می شود و ضمن کاهش بازده حرارتی سیستم، به تجهیزات، لوله ها و اتصالات آسیب جدی وارد می کنند. رسوبات عمدتاً از ترکیبات کلسیم، منیزیم، سیلیس و آهن تشکیل می شوند که با انجام اصولی مراحل رسوب زدایی منابع کویل دار می توان از خرابی منبع کویل دار پیشگیری کرد. این رسوبات به دو دلیل اصلی شکل می گیرند:
- سختی آب: آب سخت حاوی مقادیر بالای کلسیم و منیزیم است. با افزایش دما، این املاح بصورت کربنات کلسیم یا سولفات کلسیم بیشتر رسوب می کنند.
- خوردگی فلزات: واکنش شیمیایی بین آب و فلزات (مانند آهن) باعث تشکیل اکسیدهای فلزی و رسوبات ناشی از خوردگی می شود.
تأثیرات منفی رسوبات عبارتند از:
- رسوب بعنوان یک عایق عمل کرده و راندمان سیستم را تا 30% کاهش می دهد.
- برای جبران کاهش بازدهی، سیستم مجبور به کار بیشتر میشود.
- رسوبگذاری در لوله‌ها و کویل‌ها ممکن است باعث انسداد و افزایش فشار موضعی شود.
- ناهمواری‌های ناشی از رسوب، محل مناسبی برای شروع خوردگی شیمیایی است.
در ادامه، به بررسی فرآیندهای رسوب زدایی منابع کویل دار، روش‌های اجرا و نکات ایمنی مرتبط با آنها می پردازیم.
رسوب زدایی منبع کویل دار چیست؟
رسوب‌زدایی یک فرآیند ضروری برای حفظ عملکرد بهینه و جلوگیری از افزایش هزینه‌های انرژی و تعمیرات منابع کویلی است. با استفاده از روش‌های مناسب رسوب‌زدایی و انجام اقدامات پیشگیرانه، می‌توان عمر مفید دستگاه را افزایش داد و از خرابی‌های زودرس جلوگیری کرد.
علائم نیاز به رسوب‌زدایی
- کاهش راندمان گرمایشی: زمان گرم شدن آب افزایش می‌یابد و دستگاه برای رسیدن به دمای مطلوب، انرژی بیشتری مصرف می‌کند.
- افزایش مصرف انرژی: رسوبات به عنوان یک عایق عمل میکنند و انتقال حرارت را کاهش می‌دهند. این موضوع باعث افزایش مصرف گاز یا برق میشود.
- ایجاد صداهای غیر عادی: رسوبات می‌توانند باعث ایجاد صداهای تق‌تق یا قُل قُل کردن آب درون کویل شوند.
- خرابی قطعات: رسوبات می‌توانند به کویل، مخزن و سایر قطعات دستگاه آسیب برسانند و باعث نشتی یا خرابی شوند.
- کاهش فشار آب: رسوبات می‌توانند مسیر عبور آب را مسدود کنند و فشار آب خروجی را کاهش دهند.
مزایای رسوب زدایی منابع کویلی
این کار مزایای متعددی دارد که در زیر برخی از مزایای اصلی این کار آورده شده است:
- بهبود بازده حرارتی: رسوب های معدنی و بیولوژیکی در کویل ها باعث کاهش انتقال حرارت می شوند. با رسوب زدایی، انتقال حرارت بهبود یافته و بازده سیستم افزایش می یابد.
- کاهش مصرف انرژی: با حذف رسوب ها، سیستم برای رسیدن به دمای مطلوب به انرژی کمتری نیاز دارد، که منجر به کاهش هزینه های انرژی می شود.
- افزایش طول عمر تجهیزات: رسوب ها می توانند باعث خوردگی و آسیب به کویل ها شوند. رسوب زدایی منظم از این آسیب ها جلوگیری کرده و طول عمر تجهیزات را افزایش می دهد.
- کاهش هزینه های تعمیر و نگهداری: با جلوگیری از تشکیل رسوب های شدید، نیاز به تعمیرات پرهزینه و تعویض قطعات کاهش می یابد.
- جلوگیری از خرابی ناگهانی: رسوب های زیاد می توانند باعث افزایش فشار و دمای سیستم شوند که ممکن است منجر به خرابی ناگهانی شود. رسوب زدایی منظم از این اتفاق جلوگیری می کند.
- حفظ کیفیت آب: رسوب زدایی به حفظ کیفیت آب و جلوگیری از رشد باکتری ها و جلبک ها کمک می کند.
- کاهش زمان توقف سیستم: تجهیزات تمیز و بدون رسوب کمتر دچار مشکل می شوند، بنابراین زمان توقف سیستم برای تعمیرات کاهش می یابد.
- حفظ ظرفیت اسمی سیستم: رسوب ها می توانند ظرفیت حرارتی سیستم را کاهش دهند لذا با رسوب زدایی، سیستم می تواند به ظرفیت اسمی خود بازگردد.
- کاهش آلودگی محیط زیست: با بهبود بازده انرژی و کاهش مصرف سوخت، رسوب زدایی به کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و آلاینده ها کمک می کند.
- بهبود عملکرد کلی سیستم: سیستم های تمیز و بدون رسوب عملکرد بهتری دارند و قادر به تأمین نیازهای حرارتی یا سرمایشی به طور موثرتر هستند.
روش‌های رسوب‌زدایی منبع کویل‌دار
- رسوب‌زدایی شیمیایی با استفاده از اسیدهای ضعیف مانند اسید سیتریک، اسید کلریدریک رقیق یا مواد شیمیایی مخصوص رسوب‌زدایی؛ مراحل کار در این روش رسوب زدایی به شرح زیر است:
- استفاده از دستکش، عینک و ماسک هنگام کار با مواد شیمیایی ضروری است.
- منبع را خاموش کرده و اجازه دهید تا خنک شود.
- آب داخل منبع را تخلیه کنید.
- محلول اسیدی را به صورت دستی یا با استفاده از پمپ به داخل کویل تزریق کنید.
- اجازه دهید محلول برای چند ساعت درون کویل باقی بماند تا رسوبات حل شوند.
- سیستم را با آب تمیز شست و شو دهید تا باقیمانده مواد شیمیایی از بین برود.
- رسوب‌زدایی مکانیکی یا هیدرودینامیکی با استفاده از برس‌های سیمی، اسکاچ‌های مخصوص یا دستگاه‌های فشار آب بالا؛ این روش برای رسوبات سخت و ضخیم مناسب است اما نیاز به دقت دارد تا به کویل آسیب نرسد و مراحل کار در این روش رسوب زدایی منابع کویلی به شرح زیر است:
- منبع را خاموش کرده و آب آن را تخلیه کنید.
- کویل را باز کرده و به‌صورت دستی یا با استفاده از ابزارهای مکانیکی تمیز کنید.
- در صورت نیاز، از فشار آب بالا برای شست شوی رسوبات استفاده کنید.
- استفاده از سیستم‌های سختی گیر رزینی، سیستم ضد رسوب مغناطیسی و الکترونیکی از چسبیدن رسوبات به دیواره‌های کویل جلوگیری میشود.
- در مواردی که رسوبات بسیار شدید هستند و امکان تمیز کردن کویل وجود ندارد، ممکن است نیاز به تعویض کویل باشد.
مراحل انجام رسوب زدایی منابع کویل دار
- دستگاه را خاموش کنید و از برق یا گاز جدا کنید.
- اجازه دهید تا دستگاه کاملاً خنک شود. این کار از خطر سوختگی و آسیب به قطعات جلوگیری می‌کند.
- شیر ورودی آب سرد را ببندید.
- شیر تخلیه منبع را باز کنید تا آب داخل مخزن کاملاً تخلیه شود.
- اگر منبع شما فاقد شیر تخلیه است، می‌توانید از یک شلنگ برای تخلیه آب استفاده کنید.
- اگر کویل قابل دسترسی است، درپوش یا پنل مربوطه را باز کنید.
- اگر کویل درون مخزن قرار دارد و دسترسی مستقیم به آن ندارید، باید از روش شیمیایی برای رسوب‌زدایی استفاده کنید.
- برای رسوب‌زدایی ملایم: 1 لیتر سرکه سفید یا 200 گرم اسید سیتریک را در 5 لیتر آب حل کنید.
- برای رسوبات سخت: 100 میلی‌لیتر اسید کلریدریک (جوهر نمک) را در 5 لیتر آب رقیق کنید (حتماً اسید را به آب اضافه کنید، نه برعکس).
- محلول را در یک سطل یا ظرف بزرگ بریزید.
- اگر کویل قابل دسترسی است، محلول را به‌صورت دستی با استفاده از یک قیف یا شلنگ به داخل کویل بریزید.
- اگر کویل درون مخزن است، محلول را از طریق ورودی آب سرد به داخل منبع تزریق کنید.
- اگر از پمپ استفاده می‌کنید، محلول را با پمپ به داخل کویل یا مخزن تزریق کنید.
- اجازه دهید محلول برای 2 تا 4 ساعت درون کویل یا مخزن باقی بماند. این زمان به میزان رسوبات بستگی دارد.
- اگر رسوبات بسیار سخت هستند، می‌توانید محلول را برای مدت بیشتری (تا 12 ساعت) درون سیستم نگه دارید.
- پس از اتمام زمان، محلول را از سیستم تخلیه کنید.
- سیستم را با آب تمیز به‌طور کامل شست‌وشو دهید تا باقیمانده مواد شیمیایی از بین برود.
- این کار را تا زمانی ادامه دهید که آب خروجی کاملاً شفاف و بدون بو باشد.
- اگر کویل قابل دسترسی است، از یک برس نرم یا اسکاچ برای تمیزکردن باقیمانده رسوبات استفاده کنید.
- مراقب باشید که به سطح کویل آسیب نرسانید.
- درپوش یا پنل کویل را ببندید.
- شیر تخلیه را ببندید و شیر ورودی آب سرد را باز کنید.
- منبع را با آب پر کنید و از عدم نشتی اطمینان حاصل کنید.
- دستگاه را به برق یا گاز وصل کرده و آن را راه‌اندازی کنید.
راه های پیشگیری از تشکیل رسوب
برای کاهش نیاز به رسوب زدایی‌های مکرر، اقدامات زیر توصیه می شود:
- استفاده از سختی گیر آب موجب کاهش یون‌های کلسیم و منیزیم از طریق رزین‌های تبادل یونی.
- تزریق بازدارنده‌های شیمیایی مانند پلی فسفات‌ها که از چسبیدن رسوب جلوگیری میکنند.
- مانیتورینگ مداوم برای بررسی دوره ای پی اچ، دما و فشار سیستم.
